Gần đây giới vật lý xôn xao về kết quả thực nghiệm của một hạt siêu quang, có vận tốc lớn hơn ánh sáng. Nghĩa là bạn có thể du hành trong vũ trụ với vận tốc lớn hơn ánh sáng. Khi đó bạn có thể nhìn được những hình ảnh thực của quá khứ.

Đó chỉ là những giả định lý thuyết, chắc chắn không có một tàu du hành nào mang bạn đi với vận tốc như vậy.

Nhưng vừa qua, chúng tôi, 31 người của đoàn VỀ NGUỒN các cựu sinh viên VN trường KGU đã thực hiện được việc tưởng như không thực: trở về ngôi trường đại học khi xưa, trở về với tuổi trẻ sinh viên. Nơi đó là mảnh đất Moldova, là thành phồ Kisinhôp biết bao gắn bó với mỗi người sinh viên KGU.

Chuẩn bị VỀ NGUỒN

Sau khi Hội NguoiKGU được thành lập (10/04/2010), câu chuyện về nguồn đã được nêu lên cả ở HN lẫn HCM. Ai đó trong HCM còn lấy được báo giá của bên du lịch, hình như Saigon Tourist, giá lên đến hơn 3000$ chỉ cho chuyến đi Nga.

Tuy nhiên sau chuyến đi TRỞ VỀ Moldova của gia đình tôi tháng 6/2010 đã có thêm thông tin. Khi đó tôi được biết là sang năm 2011, trường sẽ kỷ niệm 65 thành lập. Tại buổi gặp lãnh đạo nhà trường KGU ngày 17/06/2010 tôi đã chính thức nhờ trường hỗ trợ cho việc cấp visa cho cựu sinh viên KGU. Tôi đề xuất Hội KGU nên tổ chức đoàn trở về thăm KGU vào tháng 10/2011. Và thế là chuyến đi được gọi là VỀ NGUỒN, trở thanh một việc của Hội NguoiKGU. Ban LL họp thường xuyên thảo luận chủ đề VỀ NGUỒN. Nhiều người đăng ký VỀ NGUỒN, lúc đỉnh điểm sau Du Xuân Đầm Long có hơn 90 người đăng ký.

Chúng tôi lập kế hoạch từ 2010 cho chuyến đi. Từ việc nhờ Huyền xin giấy mời của nhà trường, lẫn việc xin huân chương Hữu nghị và Kỷ niệm chương cho các thầy Melnhik, Pusnhiak (sau có bổ sung thầy hiệu trưởng đương nhiệm). Gian nan nhất là sau khi Nữ đại sứ Huyền về VN chơi, đã lấy được đủ giấy mời, phải đợi giấy chấp thuận của Bộ Nội vụ Moldova và sang Bắc Kinh lấy visa do Moldova không có đại sứ quán tại VN. May nhờ có Cục phó Lãnh sự Thanh (CC80) nên rồi cuối cùng cũng ổn thỏa. Thanh gửi tất cảc các hộ chiếu và giấy đồng ý của Bộ Nội vụ qua DHL sang Bắc Kinh, đệ tử em út của Thanh bên đó xin hộ visa tại sứ quán Moldova. Visa được cấp trong một ngày, không cần giấy chứng minh năng lực tài chính. Bộ ngoại giao Moldova (có sự theo dõi tác động của bạn Daniela) đã lệnh cho sứ quán Moldova như thế. Nhưng chỉ có 26 người xin visa tại Bắc Kinh, còn mấy anh chị như Thanh (CC80, đã sang làm tham tán tại Franfurt), chị Thu (OB78) đi từ Bỉ, chị Thảo (CL76) đi từ Pháp, hai bạn Hồng (Tự sướng 88) và Châu (CC88) xin visa tại Matxcơva. Như vậy kể cả Nữ đại sứ Huyền, đoàn TRỞ VỀ bao gồm 31 thành viên. Người cao tuổi nhất là chị Chi và anh Hiền, đều là CL74. Bạn trẻ nhất là Tú Huyền, Tự sướng 91. Quân số đoàn theo khoa là: Toán 3 người, Lý 2 người, Hóa 8 người, Sinh 8 người và Luật 10 người (kể cả Nữ đại sứ Huyền). Có hai thành viên dự thính là chị Kết vợ anh Hiện (già) và cháu Linh, con chị Chi.

Việc xin visa vào Nga thì làm ngay tại HN và nhờ chị Phạm Bình quen biết người sứ quán Nga mà cả đoàn không cần trình diện.

Hai tuần cuối trước chuyến đi là quãng thời gian khá bận với đoàn. Khó khăn nhất là lên danh sách các thầy cô giáo cũ để tặng quà và mời liên hoan gặp mặt. Đã lên kế hoạch từ mấy tháng trước, nhưng hai tuần cuối cùng mọi người mới chịu hoàn tất danh sách. Có những khoa lúc đầu gửi một DS dài ngoằng chỉ có họ tên, kèm theo một câu ngắn gọn “Nhờ Huyền (đại sứ) tìm liên lạc hộ”. Có lẽ nhiều người nghĩ rằng Huyền nhiều thời gian lắm và việc tìm địa chỉ liên hệ dựa trên tên các thầy cô giáo (đa phần đã về hưu) là một việc đơn giản.

Và cũng chỉ ở tuần cuối cùng, đoàn mới nhận được Huân chương Hữu nghị, các Kỷ niệm chương của nhà nước. Dù có lên kế hoạch sớm đến mấy, người VN chỉ thực hiện ở phút cuối cùng. Dễ hiểu vì sao VN vẫn luôn nằm ở nhóm nước chậm phát triển.

Đoàn đã chuẩn bị 61 kỷ niệm chương (của Hội NguoiKGU), cùng rất nhiều quà cáp cho các thầy cô, cho các khoa, bộ môn, vã dĩ nhiên cho cả trường nữa. những anh chị em không đi VỀ NGUỒN cũng có rất nhiều quà gửi đoàn. Riêng tôi và Nguyệt có 2 valy chỉ toàn quà cáp.

Đoàn gặp may lớn khi Vietnamairlines có khuyến mại cho các cựu sinh viên Liên Xô về thăm trường cũ. Giá vé 2 chiều HN-Matxcơva chỉ còn 600$.

Một việc không kém quan trọng là đoàn kịp học hát vào chiều chủ nhật cuối cùng với sự hỗ trợ của chính tác giả bài hát, anh Đình Minh. Có nhạc nền, hát nhép, kiểu gì cũng phải hát được.

Lên đường

8h30 ngày 29/09/2011 cả đoàn có mặt tại sân bay Nội Bài. Máy bay bị muộn một giờ, nhưng đoàn đông, chúng tôi nói chuyện nên không cảm thấy thừa thời gian.

Thời gian bay là 9 tiếng đồng hồ. Với nhiều anh chị hay đi công tác xa, thời gian này chưa phải là dài. Chúng tôi được phục vụ 2 bữa ăn. 17h30 máy bay đáp xuống sân bay Demodedovo, sân bay quốc tế của Matxcơva dành cho các tuyến bay phía Nam. Cho nên nếu bạn transit ở Matxcơva, nhiều khi phải cần visa vì có thể phải chuyển sân bay. Sân bay này trước kia là sân bay nội địa, nhưng khi sân bay Shermenchevo quá tải, nó được nâng cấp, tuy nhiên khá nhỏ, với hơn 12 gate. Sau khi check-in chặng bay tiếp đi Kisinhôp, chúng tôi phải đợi gần 4h đồng hồ. Cũng may sân bay có wifi miễn phí nên một vài người check mai và gửi thư về nhà. Số còn lại tán đủ chuyện trên đời. Một vài người đã lượn lờ quầy giải khát để biết là một ấm trà (với 1 gói trà) là 9$, một chai nước lọc nửa lít là 5$, một cái bánh ngọt là 10$. Matxcơva nổi tiếng là một thành phố đắt đỏ nhất thế giới.

Chúng tôi lên máy bay của Air Moldova, một chiếc máy bay thân nhỏ và dài, hình như của Braxil sản xuất. Chúng tôi hạ cánh lúc 12h đêm. Khi xếp hàng tại cửa khẩu biên phòng, tôi nói với mọi người là để tôi lên đầu tiên, tôi có kinh nghiệm cãi nhau từ năm ngoái. Khác với những gì tôi chờ đợi, lần này anh bạn công an tại cửa khẩu chỉ nhìn tôi một cái xem có giống với ảnh ở hộ chiếu, không hỏi lấy một câu, không hỏi đến giấy mời của trường. Tôi đã nhìn thấy Huyền, cô Irina đứng đợi bên ngoài. Tôi đẩy xe chất đầy valy ra rồi lần lượt ôm hôn những người đón đoàn. Có Huyền và cậu em trai, tên là Huy, cùng mẹ con cô Irina, chị Thảo (CL76) và chị Thu (OB78) đã sang từ châu Âu hôm trước. Rồi lần lượt mọi người ra sau. Máy ảnh nháy liên tục. Có hoa và một giỏ quả đón đoàn VN.  Người đến và người đón đều hân hoan vui vẻ. Vượt qua bao trở ngại đoàn đã đến được Moldova nên vui mừng là đúng thôi.

Chúng tôi ra xe và đi về khách sạn Jumbo nằm trên trục đường từ sân bay về, cách nhà ga xe lửa chừng hơn nửa cây số. Nếu xếp hạng thì chỉ cỡ 3,5*, sảnh hơi nhỏ. Chúng tôi ăn nhẹ tại nhà ăn rồi hẹn nhau sáng hôm sau 8h ăn sáng để 9h bắt đầu đi thăm trường.

Thăm trường KGU

Sáng hôm sau, ngày 30/09/2011, 9h chúng tôi bắt đầu chương trình VỀ NGUỒN. Cả đoàn về thăm trường. Tôi và Nguyệt đi riêng taxi đến thăm bà giáo Samux, hẹn các chị Hóa 10h ở trường để đi thăm khoa Hóa và các bộ môn.

Khi đến nơi đã thấy bà giáo đứng dưới đường đợi chúng tôi. Gặp Nguyệt bà giáo lại khóc. Trong phòng có chỗ tựa như bàn thờ cho ông chồng mới mất năm ngoái. Bà giáo nói rất nhiều về ông chồng, vừa nói lại vừa khóc. Đó là người đàn ông tuyệt vời nhất của bà giáo. Cậu con rể bày biện đồ ăn, luôn tỏ ra chăm sóc mẹ vợ chu đáo. Chúng tôi chuyển quà, rồi ăn uống đôi chút cùng bà Samux và cậu con rể. Sau khi trình bày lịch của đoàn, chúng tôi xin phép chia tay bà giáo và cậu con rể chở chúng tôi về trường. Vừa lúc các chị Hóa kết thúc thăm hồ Komxomol. Thế là tôi nhập đoàn khoa Hóa, nhiệm vụ chính là quay video.

Khoa Hóa ở hồ Koxomol

Khoa Hóa, Sinh, Luật chụp chung trước cửa trường

Đoàn khoa Hóa lần lượt ghé thăm văn phòng khoa, các phòng thí nghiệm, các giảng đường xưa kia các anh chị vẫn ngồi nghe giảng. Nếu như phòng thí nghiệm dễ vào, hoặc chẳng có ai làm việc, hoặc các sinh viên đang làm thí nghiệm, nhưng khi thấy đoàn cựu sinh viên về thăm, cô giáo thì vui mừng chào hỏi, trò thì trố mắt nhìn chúng tôi như người ngoài hành tinh, nhất là khi biết chhúng tôi tốt nghiệp đã hơn 30 năm. Còn giảng đường thì khôngvào được vì đang có bài giảng. Đoàn tặng khoa và các bộ môn quà. Tầng 2 và tầng 3 khoa Hóa (tòa nhà chính hồi trước, nay là tòa nhà số 4) hôm đó ầm ĩ lắm. Nhưng ai cũng vui, dù các giáo viên bây giờ đều không biết đám học trò VN này, chúng tốt nghiệp xưa quá rồi.

Tặng quà khoa Hóa

Tôi tạt vào khoa Toán mấy lần mới gặp cán bộ khoa vì hôm nay có họp hành gì đó. Cuối cùng ông chủ nhiệm khoa cũng về và tôi giới thiệu là cựu sinh viên tốt nghiệp năm 1979. Ông thầy mừng rỡ ra mặt và tôi trao tặng 01 kỷ niệm chương của Hội NguoiKGU.

Bà Ngựa ôm hôn học trò

Khoa Hóa ấn tượng nhất là gặp bà giáo chị Vinh (CL77), có tên là bà Ngựa. Các học trò khoa Hóa ôm chầm lấy cô giáo đã từng giảng dạy một môn cho các anh chị khoa Hóa. Cả cô và trò đều rưng rưng nước mắt. Tôi tranh thủ vừa quay vừa chụp những cảnh tượng cảm động này. Cả nhóm được mời vào chỗ bà Ngựa vẫn còn làm việc. Với các anh chị khoa Hóa, dường như mọi thứ vẫn như xưa. Chị Chi thốt lên, sao cái góc chị ấy làm thí nghiệm chẳng thay đổi gì (dù đã 40 năm trôi qua). Khi chụp ảnh tôi mới hiểu vì sao các anh chị lấy cái nick là “chai lọ”. Chẳng biết có phải phản xạ vô điều kiện hay không mà ảnh nào cũng phải đứng cạnh đám chai lọ, cũng phải tay sờ đám chai lọ khi chụp ảnh. Các anh chị còn thích chụp ảnh đứng dưới bản tuần hoàn Mendeleev.

Học sinh cũ trả thi bà Ngựa

Bỗng nhiên bà Ngựa yêu cầu các anh chị phải trả thi như ngày xưa. Các chị cuống lên, bà giáo cười nói giả vờ ấy mà, nhưng sắc mặt khá nghiêm. Chị Vinh, học trò ruột, ngồi vào đầu tiên. Hỏi gì cũng bảo quên rồi, chẳng nhớ gì cả. Tôi đứng quay bên cạnh nói leo khi chị Vinh bị mời ra: “двойку”. Các trò khác lần lượt cũng thế, chẳng ai trả lời câu hỏi nào nên hồn, mà còn cười cợt nữa. Cuối cùng cô giáo cũng cười, và nói, thôi tất cả là “пятёрку”. Có lẽ điểm số này là thưởng cho những học sinh đã vượt cả chục nghìn cây số để đến trả thi.

Ảnh phòng đọc hôm nay

Tôi rủ mấy chị vào phòng đọc, читальный зал. Khi xưa ai chả từng ngồi học buổi chiều ở đó. Khối anh chị còn ôm các trước tác của Lenin, Max ra nghiền ngẫm. Đang có một lớp học ở góc trên, nên chúng tôi rất khẽ khàng đi vào phòng đọc và quay phim, chụp ảnh. Mấy chị Hóa còn tranh thủ hỏi chuyện bà thủ thư ở góc phòng đọc. Không gian chẳng có gì thay đổi sau bao nhiêu năm.

Khoa Hóa trước tòa nhà KGU

PHẦN (2)