NghiPH

Thuở chăn trâu cắt cỏ có một cây rau dại chúng tôi thường xuyên hái ăn. Đó là chua me đất. Cứ vặt lá rồi đưa lên miệng nhai chứ không rửa ráy gì cả. Đến bây giờ tôi vẫn nhớ vị chua dôn dốt khi nhấm nháp lá chua me đất.

Chua me đất là loại cây mọc hoang khắp nơi ở quê tôi, nhất là những chỗ đất ẩm. Trong vườn nhà, bãi chăn thả trâu bò, bờ ruộng, trong các luống (trồng khoa lang, khoai tây, trồng lạc, đỗ), bờ kênh ngòi, ven đường đi, góc sân trường…đều bắt gặp chua me đất. Loại chua me đất mà chúng tôi được thưởng thức khi đó là chua me đất hoa vàng. Ngoài chua me đất hoa vàng, còn có chua me đất hoa đỏ.

Hoa chua me vàng

Chua me đất bò lan trên mặt đất, thân đỏ nhạt, lá cuống dài, gồm ba lá chét, mỗi lá chét có một vết hõm trên đầu thành hình trái tim ngược. Hoa mọc thành tán, cuống gầy, nhị hai vòng, nở vào các tháng 5-7. Những bông hoa chua me đất màu vàng, bé nhỏ xinh xinh. Khi quả đã già, chúng tôi nghịch ngượm bứt quả và bóp bóp để phát ra những tiếng nổ nhỏ lách ta lách tách. Chúng tôi rất thích thú với trò chơi này.

Quả chua me đất hoa vàng

Ở quê tôi, chua me đất hay được hái về để nấu canh chua. Khi tôi bắt được một ít cá lẹp và tép, mẹ tôi thường sai kiếm lá chua me đất để nấu món canh chua. Mẹ bỏ thêm dăm bẩy quả cà chua sung vào nồi canh. Món canh chua me cá lẹp trông hấp dẫn ra phết. Mấy chị em tôi xì xụp ăn ngon lành. Có món canh này tôi và cơm rất nhanh. Hai chị tôi ngồi đầu nồi cơm xới không kịp.

Dạo đó tôi không dám ước ao món canh chua me nấu với thịt băm nhỏ hoặc với tôm và cá to. Có những hôm tôi đi tát, đi hôi cá cũng kiếm được cả những chú cá to nhưng không được ăn. Mẹ đã lựa cá to đưa ra chợ bán để có tiền mua sách vở, bút mực.

Hè về, tôi nhớ món canh chua me cá lẹp mẹ nấu năm xưa.

Chua me đất hoa đỏ

*                *

                                                  *

Cũng như nhiều loài cây dại, chua me đất hoa vàng là cây thuốc quý. Xin ghi lại một số cách dùng chua me đất hoa vàng để chữa một số bệnh để anh chị em tham khảo :

- Chữa sốt cao, khát nước: Chua me đất hoa vàng 1 nắm rửa sạch, giã nát, cho chút nước sôi nguội vắt lấy nước cốt chia 2 lần uống trong ngày.

- Chữa rôm sảy, ngứa ngáy: Lấy chua me vò nát xát vào nơi rôm sảy ngứa ngáy. Ngày 2 - 3 lần.

- Chữa ho do nắng nóng: Chua me tươi 40g, rau má tươi 40g, lá xương sông tươi 20g, cỏ gà tươi 20g, giã nhỏ, thêm chút nước vắt lấy nước cốt, đun sôi và chia 3 lần uống trong ngày.

- Chữa viêm họng sưng đau: Chua me đất tươi 50g, rửa sạch, cho vào 2g muối ăn, nhai và nuốt nước từ từ.

- An thần, chữa mất ngủ: Chua me đất 20g, lá thông đuôi ngựa 6g, cho cả vào nồi đổ ngập nước sắc kỹ, chia 2 - 3 lần uống trong ngày.

- Chữa chứng cao huyết áp: Chua me đất hoa vàng 30g, hạ khô thảo 10g, cúc hoa vàng 15g, sắc cùng ngày 1 thang, chia 2 - 3 lần uống.

- Chữa viêm gan vàng da (do thấp nhiệt): Chua me đất hoa vàng 30g, sắc lấy nước chia vài lần uống trong ngày. Hoặc dùng chua me đất 30g, thịt lợn nạc 30g, nấu thành canh, ăn cả nước lẫn cái.

- Chữa huyết lâm, nhiệt lâm (tiểu tiện nhỏ giọt, nóng rát niệu đạo, nước tiểu có máu): Chua me đất hoa vàng tươi, rửa sạch giã vắt lấy nước cốt hòa với mật ong, chia 3 lần uống, mỗi lần uống khoảng 50ml hỗn hợp này.

- Chữa kiết lỵ: Chua me đất hoa vàng phơi khô, tán bột mịn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 9 - 12g, chiêu với nước sôi nguội.

- Chữa bí đại tiểu tiện: Chua me đất hoa vàng 20g, rau mã đề 20g, rửa sạch, giã nát cho chút đường vào, vắt lấy nước cốt uống, nếu chưa thông lại làm uống tiếp.

- Chữa ngã bong gân (sưng đau): Dùng chua me đất hoa vàng 1 nắm to, chưng nóng dùng xoa bóp vào nơi sưng đau.

Còn cây chua me đất hoa đỏ có thể sử dụng làm thuốc nam chữa các bệnh sau đây:

-          Chữa chấn thương đau nhức do đụng dập: chua me đất hoa đỏ 100-200g. Sắc uống ngày một thang. Có thể dùng giã nát đắp tại chỗ sưng đau.

-          Chữa trẻ em sốt cao: chua me đất hoa đỏ 10-20g, kim ngân hoa 10-20g, sài đất 10g. Sắc uống ngày một thang.

-          Chữa viêm họng: chua me đất hoa đỏ 20g, lá xạ cạn 10g, bồ công anh 20g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày một thang, chia 2-3 lần.

-          Chữa viêm thận: chua me đất hoa đỏ 100g. Sắc uống ngày một thang.

-          Chữa viêm đường tiết niệu (đái buốt, đái rắt): chua me đất hoa đỏ 60g, cây mã đề 20g, râu ngô 20g. Sắc uống ngày một thang.

-          Chữa đái đục: chua me đất hoa đỏ tươi 20g, thổ phục linh 20g, mã đề 20g. Sắc uống ngày một thang.

-          Chữa mụn nhọt, viêm loét da: chua me đất hoa đỏ, lá sống đời, lượng bằng nhau, giã nát, đắp lên mụn nhọt.

-          Chữa trĩ: chua me đất hoa đỏ tươi, hầm với ruột già lợn ăn ngày 1 lần.

-          Chữa bỏng: chua me đất hoa đỏ tươi 20g, lá sống đời, lượng bằng nhau, giã nát, đắp lên vết bỏng.

-          Chữa khí hư bạch đới: chua me đất hoa đỏ tươi 20g, rễ cỏ xước 20g, rễ củ gai bánh 20g sao, rễ bấn 16g sao. Sắc uống ngày một thang, chia 2-3 lần.

-          Chữa lỵ: chua me đất hoa đỏ tươi 20g, rau sam 20g, lá non cây cơm nguội 20g thái nhỏ. Nấu canh ăn ngày 1-2 lần. (Nếu chỉ dùng chua me đất hoa đỏ tươi thì phải dùng đến 100g, nấu canh ăn hoặc giã nát vắt lấy nước uống).

   Chú ý: do có tác dụng trục ứ huyết nên không nên dùng chua me đất cho phụ nữ có thai.