Chuyện Viện hàn lâm dài dòng lắm. Nào tên gọi, nào cơ chế hoạt động, nào kinh phí, nào tính hiệu quả. Ở VN đụng đâu vấn đề ở đó, đâu chỉ có khoa học. Nếu bàn về giáo dục thì chắc còn sôi nổi hơn vì nó đụng chạm ngay đến con cháu mỗi nhà (chứ khoa học của VN thì ở đâu ấy, chưa quan tâm), bàn về kinh tế thì thôi rồi, nợ xấu, các loại Vina.xxx, xếp hạng cạnh tranh mỗi năm tụt 10 bậc. Bàn về chính trị thì ...

Chỉ biết vợ em nó nhất quyết xin nghỉ hưu khi đang còn rất phong độ. Nguyệt nói không có hứng thú gì nữa, với rất nhiều lý do. Trong đó có 1 lý do các thế hệ sau này chẳng có đứa nào ra hồn, lại còn tiêm nhiễm những thói hư tật xấu rất nhanh. Có lẽ nguồn cán bộ KH ở chỗ khác cũng vậy. Sau này các cháu giỏi hầu như ko theo khoa học. Chúng chuyển sang ngân hàng tài chính, mkting, hay mèng ra cũng kiểu như ICT. Cứ đà này, KH VN còn tụt hậu dài dài. Hay bỏ KH đi, chỉ làm CN, tên Viện là Viện Hàn lâm CN VN?

Viện sỹ thì ông giáo em năm kia sang thăm VN là viện sỹ của Moldova chính thống đấy. Rất hồn nhiên ngây thơ. Tuy nhiên học trò của thầy thì bỏ Toán từ lâu, nay đi buôn (mà ko dám nói thật với thầy, tuy là buôn công nghệ).

Thôi bàn về KGU đi, sắp Du Xuân rồi. Hẹn chị Thu và mọi người ở Du Xuân 2013 nhé. Khi đó ta mở 1 bàn tròn bàn về 2 chữ Hàn lâm.

Anh chào em Thu, anh thấy em đang online, ở VN thì quá Midnight lâu rồi, đã sang giờ thứ 2 cử ngày 26.2.! Em nói toàn chuyện "Quốc gia đại sự" giữa đêm khuya thế này anh không đủ "minh mẫn' để bàn luận đâu, khi khác nhé! Dù muộn, anh cũng chúc em một Năm Mới tốt lành, hy vọng sắp tới anh được gặp em! 

Tôi có khá nhiều chuyện thú vị liên quan đến vấn đề "chính danh" này. Việc thứ nhất là từ khi sang Bỉ làm nghiên cứu sinh đến nay tôi có may mắn là lôi được vài ba cái dự án hợp tác với Viện Công nghệ sinh học thuộc Viện Hàn lâm KH&CN VN mà để cho khỏi rườm rà các "viện sỹ" vẫn hay gọi là Viện lớn.  Mỗi năm viết báo cáo một lần lại thấy Viện lớn "thay tên đổi họ", trong giấy tờ của tôi có đủ từ "Viện KH VN - Institute? " rồi "Center" rồi  lên đến tận Academy. Ấy vậy mà chả thấy EU cũng như Đại học ở đây thắc mắc yêu cầu giải trình gì cả vì chắc họ biết "vẫn bình cũ". Họ chỉ  quan tâm xem đến nhóm nghiên cứu thực sự trong dự án và người quản lý dự án thôi. Nếu cái này mà thay đổi thì phải làm giải trình

Một vụ việc khác tuy không liên quan đến Viện KH&CN VN nhưng cũng liên quan đến việc thay tên đổi họ và theo tôi là khá hài hước. Một lần chúng tôi được thông báo có đoàn Việt nam sang làm việc với trường, vì tôi và giáo sư phụ trách la bô cũng làm khá nhiều chương trình hợp tác với VN và tham gia đào tạo sinh viên VN nên hay được thông báo về những việc thế này. Thấy trong thông báo tên trường là Hanoi University of Technology (HUT), giáo sư hỏi tôi có quen ai ở đó không, nhìn tên tôi nghĩ ngay đến Đại học Công nghệ nơi mà Nguyễn Ngọc Bình người KGU ta đang làm hiệu trưởng. Cũng nên nói thêm là giáo sư la bô tôi quen biết rất nhiều người KGU nên tôi bắt đầu giới thiệu Bình này là Bình nào vì ông ta đã biết rất nhiều Bình bạn tôi.  Thế nhưng hóa ra tôi nhầm vì đây là tên tiếng Anh của Đại học Bách khoa Hà nội. Sau đó khi gặp mấy cậu nghiên cứu sinh là cán bộ của Bách khoa tôi hỏi hà cớ gì cái tên Polytechnique nổi tiếng như thế lại không giữ, câu trả lời là nếu không có cái chữ Technology trong tên trường thì không xin được dự án liên quan đến công nghệ.  Xưa nay thì Bách khoa mới chính là dân Công nghệ, cái tên Polytechnique dịch đúng là Bách nghệ cơ mà. Thật là quá khó hiểu.

Tôi biết rất nhiều người KGU ta quan tâm thực sự đến sự phát triển của nền Tri Thức và Khoa học nước nhà và nhiều người đang "cầm cân nẩy mực" cũng như đóng góp trực tiếp vào sự nghiệp ấy. Kinh nghiệm làm gì làm thế nào trên thế giới từ nước lớn đến nước nhỏ đều có cả, nhưng liệu chúng ta có thật sự muốn làm, có dám thay đổi hay không. Tôi đang có may mắn được làm việc trong Viện Công nghệ sinh học Flamand (VIB) mà thực chất nó là một Chương trình trọng điểm quốc gia của chính phủ Flamand. Một cách làm mà theo tôi chúng ta có thể tham khảo vì chỉ mới tồn tại có hơn 15 năm nhưng đã đạt được rất nhiều thành công, chỉ riêng số công trình đăng tên tạp chí hàng đấu (top 5) tăng gấp 10 lần và đơn vị tôi làm việc (nhóm khác không phải nhóm tôi) có liên quan trực tiếp tới giải Nobel Hóa học 2012.   Tôi không có ý định đi vào chi tiết ở đây vì không phải ai cũng quan tâm, nếu anh chị nào thật sự quan tâm, em Thu xin "hầu chuyện" riêng trong dịp về Việt nam Du xuân sắp tới

Thưa các bạn, tôi từ hồi ở Kis đã có 3 năm học thêm ở Viện Hàn lâm, nên có điều kiện tiếp xúc trực tiếp các viện sỹ (cả Matscơva và Moldova). Và đúng như cac bạn nói tôi cảm nhận được các viện sỹ ở Liên xô thời ấy thật tuyệt vời, và siêu lắm.

Sau này do công tác ở UBKHNN - Bộ KH&CN tôi cũng có điều kiện tiếp xúc, làm việc với nhiều viện sỹ ở Nam Tư, Pháp, Mỹ, cả nước láng giềng Malaysia… và tôi cũng thấy họ thật siêu.

Cũng như tôi đã nhận thức từ hồi ở Kis, các thầy là giáo sư (không phải dozsent) cũng siêu vô cùng.

Nói chung thì họ là những người đứng đầu ngành ở Trường, hay Viện Hàn lâm. Họ rất siêu.

Và tôi lại cũng có điều kiện tiếp xúc trực tiếp nhiều nhà khoa học VN, đương nhiên do công việc (cái thời Nghị quyết 37, tôi được điếu đóm cho nhóm dự thảo ĐL Viện Hàn lâm), thế hệ trước như Trần Đại Nghĩa, Tạ Quang Bửu, Tôn Thất Tùng… thế hệ sau như Nguyễn Văn Hiệu, Nguyễn Đình Tứ, Phan Phải, Lê Xuân Tú, Hoàng Thủy Nguyên… và ngày nay, vì sự khiêm tốn của họ, xin không nêu tên, trong đó có cả người KGU, tôi vẫn thấy họ rất siêu. Có nhiều người trong số họ là nhà khoa học đầu ngành, đứng đầu cả một viện n/c cứu chuyên ngành/chuyên đề… họ xứng đáng là giáo sư, viện sỹ. Tôi chỉ tiếc rằng các lãnh đạo nhà ta “cân nhắc” lâu quá! Mà để cho đến giờ chưa có ai được gọi là viện sỹ Viện Hàn lâm KH Việt Nam! cả khi cái tổ chức này đã được “gắn tên, biển hiệu”!

Tôi nghĩ rằng không nên quá khiêm tốn, và quá tự ti. Người VN không đáng thế đâu. Người lãnh đạo quan tâm thực sự, coi trọng khoa học thì không để cho VN 30-40 năm nay cứ nhấm nhứ cái tên Hàn lâm lâu thế, để mỗi lần nâng lên một cái tên thì cứ như là ban ơn vậy! hay là người ta chỉ muốn lấy cái danh khoa học để trang trí, mỵ dân vào thời điểm nhạy cảm chăng? Đọc bài của HảiNV và còm của bạn ta vui, nhưng là cái vui hơi bị chua chát.

Nguyên khí quốc gia đời nào chẳng có, chỉ là có sử dụng họ không mà thôi.

Có gì mà bực, GS Khoa ơi! Thực tế thế nào nó phơi ra thế ấy! Nếu ăn gian nó dàn ra ngay!

Cuộc bàn luận sôi nổi quá. Tôi cũng nghĩ như anh T Định, tên "hàn lâm" chỉ là bình rượu mới (hoặc bình cũ lau sạch lại) còn nội dung "tửu" bên trong vẫn hoàn toàn cũ (xin lỗi các Viện sỹ KGU ở hai Viện hàn lâm mới). Còn thắc mắc của HT Ngọc chính là điều đã được bàn đến trong thời gian gần đây (GS PD Hiển et al.), chữ "công nghệ" là thể hiện tư duy "ăn xổi" của các nhà quản lý, chỉ coi KH là cơ sở hạ tầng cho công nghệ mà không bao giờ thấy được các giá trị tri thức, tinh hoa văn hóa của KH như nền tảng của một xã hội phát triển, văn minh.... Thậm chí cho ít đầu vào (tiền dự án, kinh phí ĐT...) là đòi hỏi ngay hiệu ứng kinh tế của đầu ra. Càng ép thì càng có nhiều nhóm KH trong nước lao vào hướng làm NC theo kiểu "mỳ ăn liền" (đôi khi thành bịp bợm như câu chuyện máy phát điện của Ch Khê...) và vì thế VN cho đến giờ vẫn không có big science như các nước văn minh. Đúng ra chỉ nên đổi tên thành Viện HLKN VN là đúng nhất (mặc dù về nội dung và bộ máy quản lý lại rất khác academy của LX ngày xưa). Còn Viện KHXH chắc giữ tên cũ hay hơn vì thực tế humanitarian science ở VN quá yếu, chưa thể chín mùi cho một academy. Viết vậy Tổng Nghị đừng bực nhé! Bản thân tôi lúc nào cũng đầy trăn trở về KH và TRI THỨC của nước nhà mà không thấy lối thoát.   

Đúng như Ngọc nói, Viện sĩ của Liên Xô (và Nga ngày nay) nó khủng lắm, VN ta chỉ một vài vị được phong thôi, rất rất hiếm hoi.

Đơn vị tôi thời ở Kiev có một học viên được phong "Viện sĩ", trong lúc tôi là NCS kiêm Trưởng đơn vị thì lại không được. Đồng chí này mắc căn bệnh suy nhược do lo lắng học hành quá mức, nằm Viện liên tục, do vậy được phong tặng danh hiệu Viện sĩ với số phiếu gần như tuyệt đối! 

.

Về việc chữ "công nghệ" được quyền tiếp tục lưu trú trong cái tên mới, hình như Nữ sĩ BC đã có đề cập trong tác phẩm Còm của mình, Ngọc ợ. Tuy diên, như Viện sĩ HảiNV đã trình bày, nó hoàn toàn mang yếu tố lịch sử và dịch thuật!

Có đúng vậy không ạ, thưa các Viện sĩ?

Còm-xĩ TĐ 

HT Ngọc ơi, mình đã giải thích tại sao có chữ "Công nghệ" cho chị ChiNB trong còm trước rồi! Chẳng qua, đã thành thương hiệu quốc tế gần 10 năm nay (các công trình công bố, tên giao dịch, văn kiện hợp tác...) đều mang tên VAST. Nó cũng tương tự với chữ FPT của Ngọc et al. ấy! Lúc đầu có phải Food Processing Technology? sau tiếng Việt có đổi đi, tiếng Anh vẫn có 3 chữ cái đầu? Còn 2 chữ "Hàn lâm" chỉ là dịch tên Việt Nam cho sát với tiếng Anh thôi, cũng là để phân biệt với đầy rẫy các viện ở VN đã và đang mọc lên như nấm (riêng Liên hiệp các Hội KHKT cũng có đến vài trăm viện/ trung tâm, em vợ mình cũng có 1 viện! Rồi các Bộ, ngành, các công ty tư nhân...cũng nhiều viện lắm).

Còn "Viện sỹ" ta phải chấp nhận tạm thời và lâu dài chưa có (trừ một số vị được nước ngoài phong như: Cụ Trần Đại Nghĩa, anh Nguyễn Văn Hiệu, anh Đặng Vũ Minh... là Viện sỹ nước ngoài của Viện HLKH Nga...) thì danh hiệu ấy là suốt đời, nên gọi các Cụ/ anh ấy là VS là hoàn toàn đúng, nhưng phải hiểu là của nước ngoài!    

P.S. Ở các nước cũng có nhiều tổ hợp "Academy" và "Technology/ies" lắm đấy (kiểm tra qua "Google)!

Các bác ơi, "viện sỹ" là gọi cho vui những ai làm ở viện (nghiên cứu), còn viện sỹ thực kiểu của LX trước kia thì còn khủng hơn cả GS, cả NCV cao cấp, cả TSKH. Mô hình LX VN ta ko theo được đâu, ko phù hợp đâu.

Nhưng Viện hàn lâm mà còn thêm chữ công nghệ các bác ko thấy nó thế nào à? Theo cách hiểu của nhiều thế hệ, "Viện hàn lâm khoa học" là đủ lại, lấy đâu ra chữ công nghệ thêm vào nữa?

@Son TM,

Không phải làm việc ở các Viện của Viện HL được gọi là VS. VS là một vị trí rất kính trọng ở CCCP, Russia, USA ....

Hãy phấn đấu để có nhiều người KGU là Viện sỹ