CƠM CHÁY

Những ngày mưa dầm gió bấc, bà nội tôi thường rang ngô, rang lạc, chia cho mỗi đứa một vốc. Bà cháu ngồi quây trên giường của bà, nghe bà kể chuyện. Nhiều chuyện lắm. Toàn chuyện ngày xưa...

Bà nội tôi sanh tới 15 lần, nhưng chỉ nuôi được có năm người con. Trong nhà, các cụ, các ông bà phàn nàn, chắc sữa mẹ chua, khó nuôi con. Đến bố tôi, ông bà nội nhờ tìm một vú nuôi. Hy vọng với sữa mẹ tốt của u em, bố tôi sẽ khỏe khoắn, lành lặn. Thế rồi nhờ sữa u em tốt, đến chú Sơn tôi, cũng vẫn u em ấy, người đàn bà hiền lành, tần tảo, chịu thương chịu khó và mát tay nuôi trẻ. .

Những năm hai cậu con trai đã lớn, vú ấy vẫn ở với gia đình ông bà nội tôi. Bây giờ các cậu Cẩm, cậu Sơn đã học ông giáo làng. Những ngày mưa gió, rét mướt, bà nội tôi cho hai cậu con trai nghỉ học.

Ở nhà buồn như "trấu cắn", hai học trò chả có gì chơi, chả có gì nhấm nháp. Biết ý chúng, u em xuống bếp, nhóm lửa. Các cậu trò nhỏ nhao cả xuống ngồi bên cạnh u , mắt hau háu nhòm vào cái chảo rang.

U em bóp nát chỗ cơm cháy đã phơi khô, vẫn chắt chiu cất từng ngày trong góc trạn. U lấy nước, rảy đều lên mẻ cơm khô, rồi bỏ vào rang.

Cơm khô đã vàng rộm, sắp nhắc chảo ra, u nghiền cục đường phên, rắc lên trên, rồi đảo thật đều. Ái chà, trông ngon đáo để ! Bố tôi và chú Sơn cứ hít lấy cái hương thơm của "bỏng cơm" ấy mà nuốt nước miếng.

U em bắc chảo xuống, đổ chỗ cơm cháy vừa rang ra cái mẹt con, cho mau nguội.

- U ơi, u mua "bỏng" ở dưới chợ về rang u nhỉ ? Chú Sơn tôi mon men, sờ tay vào mẹt hỏi u với cái giọng thèm quá đỗi.

- Có bỏ tay ra không, chết bỏng giờ ! U em nghiêm giọng.

Cả hai thằng cu con ngơ ngác nào đã hiểu. Chắc mẩm, thế nào bỏng cũng đến phần mình. Sao u không chia ra nhỉ?

- Các cậu có nhớ, bữa nào các cậu cũng bỏ thừa cơm. U chia mỗi cậu miếng cháy ăn cho thơm miệng, thì cứ giãy lên không chịu. "Bỏng" trong mẹt, là những cơm ấy đấy, u phơi khô, để dành đến hôm nay. Bây giờ ăn đi, bỏng ngon, ngọt lắm. Từ từ thôi chả có phỏng tay lên đấy !

Đấy là chuyện từ những năm thập niên 30 của thế kỷ trước.

Tới những năm tôi đã về làm dâu, toàn ngồi đầu nồi. Nhà chồng tôi có tới sáu anh em trai. Nhưng bao giờ bà nội cháu cũng dành ăn cháy.

- Cô Thu cho mợ miếng cháy.

Tôi chỉ khều một miếng nhỏ đưa bà. Tôi cũng muốn ăn một phần để bà đừng bị đau răng vì nhá cháy.

- Cứ bỏ tất vào đây, mợ còn nhai được mà.

- Thu cho anh một miếng cháy nào. Anh chồng tôi gợi ý, để bà đỡ phải ăn.

Tôi biết bà sợ chúng tôi bỏ lại cơm cháy, phí phạm. Ngày ấy còn khó khăn lắm. Những năm 77, 78. Bây giờ, lúc đã có tuổi, tôi mới thấm cái sự "ăn cơm cháy" của bà hồi đó.

    Cho đến năm nay, khi tôi về nghỉ hè ở Sài gòn với mẹ. Xế cửa nhà tôi, vẫn thấy một sân trước phơi đầy cơm. Những ngày giở giời, thì ruồi bâu khiếp. Thấy có che miếng vải màn mỏng.

- Của bà cụ nhà bốn tầng màu nâu đấy con ạ. Thấy tôi để ý, mẹ lên tiếng giải thích.

- Sao không phơi trên sân thượng, trông sạch sẽ hơn hả mẹ. Tôi thắc mắc.

- Cụ ấy già quá rồi con ạ, lưng còng rạp hơn cả mẹ. Chả leo được lên trên ấy mà phơi.

- Các con cụ đâu, sao không giúp cụ ấy.

- Các con cháu thì la ghê lắm, phản đối cụ vì làm bẩn cửa nhà, phố phường kém văn minh đi. Rồi cũng bận cả, ai làm.

- Cụ ấy phơi cho ai hả mẹ?

- Cứ phơi thế thôi, tiếc của, cơm bỏ thì phí. Lâu lâu, cụ ấy gọi cô giúp việc ngày xưa, mãi dưới Vườn Lài để cho. Thấy bảo cô ấy tăng gia, nuôi được nhiều heo lắm.

Sống trong sênh sang nhà cao cửa rộng, không phải ai cũng quên đi cái cơ cực của những năm đen tối. Thế mà, trong vương quyền khối người đã quên hẳn công đức của các bậc tiền nhân.

Cologne 12.06.2013