Chủ nhật, 27/10/2013 vợ chồng tôi đưa cháu nội về quê. Về đến khu vực thị trấn Thiên Tôn chúng tôi làm lễ viếng các cụ, ông bà, thầy mẹ tại nghĩa trang nhỏ của gia tộc.

Chúng tôi vào thăm Động Thiên Tôn nằm trong lòng núi Dũng Đương. Đây là một trái núi nhỏ nằm cạnh núi Voi. Hồi còn nhỏ, tôi cứ tưởng tượng trái núi này như một đống cỏ ngon dành cho Ông Voi khổng lồ.  

Trong lòng trái núi này có Động Thiên Tôn- một danh lam thắng cảnh và di tích lịch sử đã được xếp hạng cấp quốc gia từ năm 1962. Trong động có bàn thờ đá thờ Đức Thánh trấn (thánh Trấn Vũ Thiên Tôn), có hai dẫy bàn thờ các vị La Hán. Bàn thờ đá thờ Đức Thánh trấn được chạm trổ tinh vi, điêu luyện đặt trong cửa hang có hình dạng giống như miệng của rồng.

Tương truyền giếng nước trong lòng động này ăn thông ra tới tận Gián Khẩu (nơi sông Hoàng Long và Sông Đáy hợp dòng).

Khi xưa, lúc mới khởi nghiệp Đinh Bộ Lĩnh đã đến đây cầu Đức Thánh trấn. Lời cầu của ngài đã linh nghiệm, đánh đâu thắng đấy. Ngài là Vạn Thắng Vương. Sau khi Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi và đặt kinh đô ở Trường Yên, Hoa Lư, khu vực Thiên Tôn trở thành nơi các sứ thần nghỉ ngơi, chỉnh đốn trang phục. Hôm sau mới theo đường Tiến Yết vào trình Vua Đinh, Vua Lê.

Ngày 20/8/1945 nhân dân các của huyện Gia Khánh (nay là Hoa Lư), Nho Quan, Gia Viễn đã tập hợp trước cửa Động Thiên Tôn để tiến theo đường Quốc lộ 1 giành chính quyền ở huyện lỵ và tỉnh lỵ Ninh Bình.

Trong kháng chiến chống Pháp, Động Thiên Tôn đã từng là nơi đi lại, hoạt động của Tỉnh ủy Ninh Bình và Tỉnh uỷ Nam Định. Năm 1968 đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đi máy bay trực thăng về đây.

Trong Động Thiên Tôn chúng tôi đã tổ chức các hội diễn văn nghệ. Ven núi Dũng Đương có nhiều bụi lạc tiên. Trên núi có cây bứa, chúng tôi đã trèo lên hái quả ăn. Chua, ngon lắm!

Động có ngôi chùa cổ. Dân làng tôi gọi là Chùa Hang (chùa trong hang). Tiếc là hiện vật cổ hầu như không còn.

Khu vực Động Thiên Tôn này gắn với tuổi thơ tôi. Chúng tôi chăn trâu ở cánh đồng Gan Gà phía đông của động, ở cánh đồng Hậu Bành phía bắc của động. Còn phía tây nam của động là một thung lũng khá lớn. Đã có một thời gian ngắn chúng tôi được chăn trâu, chơi đánh trận giả trong thung này. Sau đó quân đội đến, xây tường bao, giăng dây thép gai để biến thành doanh trại, thành kho chứa vũ khí. Cả một không gian bay nhảy của chúng tôi bị chiếm mất. Tiếc ơi là tiếc!

Chúng tôi bị đẩy ra gần khu vực gần Đá Trụt. Thế mà chỉ một thời gian ngắn sau đó, những người lính Trung Quốc đến. Họ làm 3 cái hầm xuyên núi. Họ khoét mắt Ông Voi để xây một cái lô cốt. Không biết họ đào núi làm gì? Chúng tôi xót thương cho Ông Voi bị đâm vào mắt, xót thương cho những chú trâu bị cướp đi những bãi cỏ ngon, xót thương cho chính mình còn rất ít chỗ chơi.

Dẫu sao vẫn còn một khoảng đất gần đường Tiến Yết để chúng tôi vui chơi. Nhưng... cũng chỉ một thời gian ngắn sau đó, huyện Gia Khánh với ý đồ làm Nghĩa trang cho cả huyện đã san nốt những gò, những đống là nơi đánh trận của chúng tôi phía tây nam Động Thiên Tôn.

San xong thì không có tiền làm tiếp. Vả lại xã nào cũng muốn có nghĩa trang liệt sĩ của mình cho nhân dân thuận tiện thăm viếng. Không làm nghĩa trang thì quân đội lại xông vào làm doanh trại. Trẻ chăn trâu chúng tôi cứ bị đánh bật ra, càng ngày càng xa Động Thiên Tôn.  

Chính vì bị tước đoạt chỗ vui chơi nên sáng hôm qua khi nghe người trông coi Động Thiên Tôn nói rằng quân đội sắp trả lại khu vực thung lũng cho thị trấn Thiên Tôn, tôi rất mừng. Vừa mừng lại vừa lo. Có quy hoạch xây chùa tại đây. Tôi cứ mong người ta chỉ quy hoạch xây chùa một phần thôi. Những chùa ở đây nên là những ngôi chùa nho nhỏ mang phong cách Việt, tâm hồn người Việt, tâm linh của người Việt.

Còn một phần lớn đất của thung lũng này phải trả lại cho dân, cho du khách. Chúng tôi cần những không gian để du ngoạn, ngắm cảnh, leo núi. Hãy mở lại 3 hầm xuyên núi mà người Trung Quốc đã đào xem họ đã xây gì trong đó, chứ bây giờ các cửa hầm bị bịt kín rồi.

Tôi muốn thấy lại những bụi dứa dại, những bụi lạc tiên, bụi cúc tần, bụi cỏ gà, bụi bọ mò... Tôi muốn gặp lại những chú cá rô, cái trê, cá chuối, cá sộp, ếch nhái, chão chuộc trong những cái chuôm mang đậm hồn quê. Tôi muốn được nghe tiếng hót của chim chào mào, sáo sậu, cu cu. Tôi nhớ tiếng cá quẫy, ếch kêu, chim hót... quá đi thôi!

1. Núi Voi:

2. Cổng vào Động:

3. Hai ông cháu trước cửa hang động:

4. Cả nhà ở trong lòng hang động:

5. Không gian huyền ảo:

6. Miệng Rồng:

7. Tượng thánh Trấn Vũ Thiên Tôn:

8. Cháu Gia Đức trong miệng Rồng:

9. Các tượng la hán:

10. Chuông cổ:

11. Cột trụ trong tháp:

12. Cây si bao kín tháp cổ:

13. Giếng cổ:

14. Hai cây gạo- những người bạn cũ:

15. Gặp lại hoa bọ mò của tuổi thơ: