Những năm học ở Liên Xô, môn Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô là môn bắt buộc, thậm chí còn là môn phải trả Γосэкзамен. Không hiểu các khoa khác ai dạy môn này, nhưng ở khoa Hóa KГУ những năm 60-70 là bà giáo Зинаида (tôi quên mất tên đệm theo bố, còn họ bà là Романова - bà bảo đấy là họ của Vua Романов). Bà là điển hình của một người Nga cổ điển, một bà giáo rất nghiêm khắc, nói chung là sinh viên đều sợ bà.

Ngày 3/9/1969, lớp Hóa năm thứ nhất chúng tôi (Hóa 74) có giờ Lịch sử, hôm đấy là một ngày đau buồn của cả dân tộc Việt Nam. Sáng sớm, chúng tôi đã được nghe ông комендант phụ trách общ.3 (ốp của khoa Hóa) thông báo tin Bác Hồ mất (ông nghe được qua đài BBC) nhưng không ai tin và cả lũ vẫn đến trường bình thường (năm học mới bắt đầu được 2 ngày mà). Đến tiết học Lịch sử, bà giáo bước vào với bộ quần áo đen, dáng vẻ rất buồn và đề nghị chúng tôi đứng lên mặc niệm Bác. Bà nói và ca ngợi Bác Hồ của chúng ta thay cho những lời dạy Lịch sử Đảng Cộng sản Liên Xô đầu tiên mà đáng lẽ ra bà phải truyền đạt hôm đó. Chúng tôi khóc và có lẽ đó là những tin chính thức đầu tiên chúng tôi được nghe về sự ra đi của Bác Hồ.

Suốt cả năm thứ nhất và học kỳ 1 năm thứ hai, chúng tôi học Lịch sử do bà Зинаида dạy. Những buổi семинар, những bài конспект từ những Tuyển tập của Lênin dày cộp mà bà Зинаида yêu cầu chúng tôi làm dù sao cũng có ích thực sự trong việc tìm hiểu lịch sử một dân tộc vĩ đại như Liên Xô thời ấy. Tuy nhiên lớp chúng tôi có 2 ký niệm về bà Зинаида mà vẫn làm chúng tôi nhớ mãi, nhất là những người trong cuộc.

Chuyện thứ nhất:

Trong các buổi семинар, chúng tôi vẫn thường trao đổi với bà giáo nhiều vấn đề về lịch sử của Liên Xô. Khi giảng về Tệ sùng bái cá nhân (Культ личности), bà có nói về các khuyết điểm của Xtalin trong Chiến tranh Thế giới thứ 2, khi семинар bạn Hoành lớp tôi có đặt câu hỏi với bà:

-          Tại sao Xtalin có nhiều công lao trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại mà Lịch sử lại phê phán Xtalin như vậy ?

Bà giáo có vẻ không hài lòng:

-          Chúng tôi không phủ nhận công lao của Xtalin nhưng bài giảng ngày hôm nay là về Tệ sùng bái cá nhân, vì vậy tôi chủ yếu nói về những khuyết điểm của Xtalin.

Vấn đề rất bình thường, cả năm học thứ 1 và thứ 2 với môn Lịch sử  KΠCC qua đi. Hết học kỳ 1 năm thứ hai, chúng tôi thi Γосэкзамен về Lịch sử. Hôm đó, tôi vào trả thi cùng đợt với Hoành. Sau khi bốc thăm câu hỏi, Hoành lên trả lời rất trôi chảy bài của mình, bọn tôi nghĩ chắc phải được Пятёрка hay ít  nhất cũng  phải  là Четвёрка cứng cựa. Bản thân Hoành cũng rất  bình tĩnh và phấn khởi đi ra, thậm chí không hề nhìn vào quyển Зачётная книжка xem mình được mấy điểm. Lúc mọi người xúm lại hỏi, Hoành mới giở ra : Тройка. Thế mới biết, bà giáo “thù” Hoành lâu thế.

Chuyện thứ hai;

Lớp tôi có bạn Cao Xuân Vịnh, bây giờ Vịnh vào loại cao, to chứ hồi năm dự bị và năm thứ nhất, bạn có vóc dáng nhỏ bé và vẻ mặt rất trẻ con. Giờ học Sử của bà Зинаида, bà chăm chú nhìn Vịnh rồi nhận xét:

-          Ты очень похож на Володию в детстве (tức giống Lênin thời nhỏ)

Không hiểu bà giáo nhìn thế nào chứ chúng tôi chẳng thấy Vịnh giống Володия tý nào cả. Tuy nhiên ấn tượng Володия vẫn theo bà giáo suốt những năm bà dạy Lịch sử lớp tôi. Đến kỳ thi Γосэкзамен, bà đặt bút cho “Володия thời nhỏ” Пятёрка rất nhanh chóng và dễ dàng mặc dù Vịnh trả lời bài thi cũng chẳng xuất sắc hơn Hoành là mấy. Được bà giáo “cảm tình” có lợi thật.

Mặc dù bà Зинаида có những cá tính riêng nhưng bà vẫn là một giáo viên dạy Sử rất hay và có kinh nghiệm dạy sinh viên ngoại quốc. Những bài học Lịch sử của bà đã đưa chúng tôi đi qua hết những thời kỳ khó khăn, gian khổ sau Cách mạng tháng 10 và thời kỳ nội chiến, những trận chiến đấu ác liệt thời kỳ Chiến tranh Vệ quốc cũng như trong công cuộc khôi phục và xây dựng đất nước Xô Viết sau chiến tranh. Chúng tôi biết rõ hơn về Lịch sử Liên Xô và yêu đất nước này cùng những con người Xô viết bình dị nhưng cũng có những cá tính “ đáng yêu” như bà giáo dạy Sử Зинаида Романова.