Còn nhớ có một lần theo một anh vào trường Đại học sư phạm, xem 1 bộ phim vào khoảng năm 1981 gì đó, phim Ba Lan dưới dạng tư liệu có vẻ “đồi trụy” một cách bí ẩn nên vì thế chỉ chiếu gọn cho các tầng lớp trí thức xem ??? là một bộ phim về tình yêu lồng ghép trong câu chuyện lịch sử, tên phim giờ quên mất nhưng chỉ nhớ chữ đầu là Adams …. ( tìm mạng mấy hôm chưa ra – đành chịu ), đến cảnh hai nhân vật ôm chầm, có ngay anh thợ chiếu dùng cái bìa che  ống kính chiếu phim mất một đoạn trong tiếng la ó của các anh chị sinh viên. Tuy vậy vưỡn thấy rất lạ và hào hứng với một chíp học sinh cấp 3, xem phim yêu ót ! thật là đồi trụy.

Về các phim Ba Lan đã từng chiếu thời các anh chị, còn một phim nữa rất nổi tiếng ( chắc mọi người có xem rồi là phim: “CON AMOREˮ VỚI CẢ TÂM TÌNH 1976, phim này vẫn được đánh giá là hay không kém gì những phim kinh điển như Casablanca, Love Story... hay Titanic nhưng điều khác biệt mà Con Amore lôi cuốn người xem, đó là cách mà Jan Batory mang đến không chỉ là tác phẩm điện ảnh mà còn là tác phẩm âm nhạc hoàn hảo dựa trên âm nhạc của Chopin.

Về sau này, còn một đạo diễn nổi tiếng Ba Lan lưu vong tại Pháp chắc nhiều người biết là Roman Polanski, vì bị cấm cửa đến Mỹ do mắc mớ về một tội trong quá khứ nên chưa bao giờ dám xuất hiện tại Mỹ để nhận giải Oscar cho mình, nhưng các tác phẩm của ông vô cùng nổi tiếng, bộ phim gần nhất mà mọi người xem chính là The Pianist (2002 ) được trao giải Oscar.

Tóm lại, đất nước Ba Lan tuy nhỏ bé, nhưng do tính đặc thù của một dân tộc chịu nhiều đau thương trong lịch sử nên sản sinh ra rất nhiều những người hoạt động nghệ thuật, trong đó có điện ảnh rất xuất sắc.

Ngoài ra, có một ngạc nhiên nữa là có một bộ phim làm về thân phận của một cô gái Việt Nam nhập cư bất hợp pháp vào Ba Lan đó là HANOI - WARSZAWA ( 2009 ) của đạo diễn Katarzyna Klimkiewicz được trao giải thưởng phim Châu Âu cho phim  ngắn xuất sắc nhất.

Câu chuyện về Katyn.

Thời trước, khi lần đầu xem phim Katyn với nội dung đã trình bày ở bài trước về đạo diễn của phim, tôi cũng mang tâm trạng rất sốc vì những gì ít ỏi mà mình biết, bỏ một thời gian đáng kể đào bới vấn đề này mới thấy câu chuyện về Katyn là một câu chuyện dài, phức tạp và ngạc nhiên hơn, không hiểu có phải vì vùng Katyn là vùng rừng nơi tranh chấp giữa hai lực lượng Hồng Quân và Phát Xít không, nhưng có hai câu chuyện về thảm họa kiểu Mỹ Sơn.

Câu chuyện Thảm họa Katyn mà chị Thoa đề cập, là câu chuyện xảy ra ở một ngôi làng thuộc Cộng hòa Belarus, đâu đó gần thành phố Minsk. Tôi và chắc nhiều người trong chúng ta ( KGU ) cũng chưa có may mắn được thăm ngôi làng này, vì lịch sử đã dừng lại đối với nó vào ngày 22/3/1943.

Chuyện là, buổi sáng ngày 22/3/1943 định mệnh, ở một địa điểm cách làng Katyn khỏang vài cây số, đội du kích đã bắn vào đội hình hành quân của quân đội phát xít, và giết được một sĩ quan Đức. Và thế là sau đó đội quân trừng phạt của phát xít đã tới làng, dồn hết toàn bộ cư dân làng kể cả già trẻ lớn bé vào kho chứa của nông trang. Chỉ có 3 người là trốn được.

Khi toàn bộ dân làng đã ở trong kho, bọn phát xít đã khóa cửa lại, chất rơm xung quanh, tưới xăng lên và đốt. Kho chứa bằng gỗ bốc cháy ngay lập tức. Trẻ em khóc, người lớn cố gắng cứu trẻ em. Dưới sức ép của hàng chục người thì cánh cửa bị đổ. Trong quần áo cháy, người dân hoảng sợ chạy ra Nhưng những kẻ phát xít rất bình tĩnh bắn vào họ từ súng trường và súng máy. Tổng cộng 149 người đã chết, trong đó có 75 trẻ em dưới 16 tuổi. Cả làng bị cướp sạch, và bị đốt cháy sạch.
Chỉ có 2 đứa trẻ trong nhà kho còn sống sót. Cậu bé Viktor Zhelovkovich 7 tuổi được người mẹ đè lên khi bà trúng đạn ngã xuống. Cậu bé bị thương vào ngực nằm dưới xác mẹ cho tới khi bọn phát xít ra khỏi làng. Còn cậu bé Anton Baranovsky 12 tuổi thì bị thương vào chân, ngã xuống, và bọn phát xít tưởng rằng cậu đã chết. Sau đó các cậu bé được cư dân làng lân cận tìm thấy.

Người lớn duy nhất sống sót trong thảm họa này là Iosif Kaminsky, thợ rèn của làng, năm đó ông 56 tuổi. Ông cũng bị đốt và bị thương bất tỉnh, chỉ tỉnh lại vào tối muộn, khi bọn phát xít đã rời làng. Giữa những thi thể của dân làng, ông tìm được con trai mình. Cậu bé bị thương vào bụng, bị bỏng nặng, và trút hơi thở cuối cùng trên tay cha.

Bức tượng mà chị Thoa đề cập chính là  «Хатынь»— «Непокоренный человек» Người không khuất phục.

Và nếu cần biết thông tin về câu chuyện bi thảm này, mọi người có thể bấm vào http://khatyn.by/, chờ một chút, sẽ nghe tiếng chuông như gõ vào tâm thức của người xem web.

Câu chuyện Katyn thứ hai, là rừng Katyn gần vùng Smolensk thuộc Nga, chính là câu chuyện mà bộ phim đề cập - một câu chuyện đầy phức tạp, tranh cãi, dối lừa và cả những thủ đoạn chằng chéo trong các mối quan hệ mang tính vụ lợi không chỉ của Nga, mà của cả những nước trong phe đồng minh như Anh , Mỹ…sau cuộc chiến WW2.

Về chuyện này, dài và phức tạp thiết nghĩ thông tin trên mạng quá đầy đủ, và, như một nhà phê bình nào đó đã từng nói, lịch sử mà chúng ta được biết  là câu chuyện được chép lại theo ý chí của người chấp bút, và bởi vậy những gì thuộc về sự thật khi được trở về đúng vị trí của nó, đôi khi mất rất nhiều thời gian, và tôi nghĩ không ai lại dại dột tự cho mình quyền phán xét lịch sử. Bởi thực tế cho thấy, đôi khi cùng một sựu việc, đơn cử như cái việc rất rợ là ôm bom ( hoặc quấn bom vào người ) lao vào đối phương, nhìn từ góc độ này, người ta gọi nó mỹ miều: cảm tử, nhưng nếu nhìn từ những đôi mắt mang hình viên đạn thì nó lại được vang lên rằng: đánh bom liều chết, đánh bom khủng bố - thực ra tất cả chỉ là liều chết thôi.

Trở lại vụ Katyn, chỉ xin tóm gọn là thực chất của cuộc thảm sát và những bất đồng trong việc xác định thủ phạm ( cho dù trước đó ai cũng biết, nhưng bị đổ riệt cho Phát xít Đức – dù năm đó chưa xuất hiện ở vùng này ) chỉ được sáng tỏ một cách chính thức khi ngày 28/4/2010, giám đốc cơ quan lưu trữ Liên bang Nga Andrey Artizov tuyên bố với báo giới chính thức bạch hóa tài liệu lưu trữ về vụ này, và những nhà lãnh đạo Nga như Gorbachop, Medvedep và Putin là những người với nỗ lực lớn trong việc đặt để sự việc đúng vị trí của nó, nhận trách nhiệm về nước Nga ( Beria, và cả Stalin nữa )  trong vụ thảm sát hơn 22.000 binh sỹ Ba Lan hồi năm 1940.

Liên quan đến vụ việc này, còn một sự cố bi thảm mà HT Ngọc đã nhắc tới, đó là Biến cố chiếc Tupôlép 154 của Tổng thống Ba Lan rơi cũng gần với thời gian toàn thế giới chuẩn bị kỷ niệm 65 Chiến thắng Vĩ đại chống chủ nghĩa phát xít.

Nhân dân Nga đã chân thành chia sẻ sự đau thương mất mát này với nhân dân Ba Lan. Ngay sau khi tai nạn xảy ra, trước toà nhà Đại sứ quán Ba Lan tại Matxcơva đã tràn ngập hoa tươi. Tổng thống Nga Dmitri Medvedev tuyên bố 12.4 là ngày quốc tang. Bộ ngoại giao Nga đơn giản hóa các thủ tục viza để thân nhân những người bị nạn đến Nga được dễ dàng. Chính quyền Matxcơva lo tất cả mọi chi phí về khách sạn, phiên dịch, đưa đón và hỗ trợ tâm lý cho những người này.
Nhân dân và ban lãnh đạo Ba Lan đánh giá cao sự tham gia của Nga trong công tác tìm kiếm cứu hộ tại hiện trường tai nạn và các hoạt động tiếp sau đó. Trong bối cảnh đau thương chung, thậm chí sự kiện Katyn bi thảm và quan hệ Nga Ba Lan một thời gian dài ảm đạm cũng trở nên mờ nhạt hơn. Các nhà phân tích chính trị ghi nhận rằng, sự chia buồn chân thành từ phía Nga đã xóa mọi hoài nghi từng tồn tại giữa hai nước trong những năm gần đây.

Lịch sử nhân loại luôn phát triển và gắn liền với những cuộc giao tranh bất tận, những câu chuyện bi thảm xảy đến đối với nhân loại đôi khi chỉ bắt đầu từ những sai lầm của một cá nhân nào đó. Chỉ biết rằng, ở mọi cuộc chiến không bao giờ có người chiến thắng bởi những mất mát, đau thương mà cuộc chiến để lại. Xin chia sẻ với mọi người bộ phim Katyn nổi tiếng, đã lọt vào danh sách đề cử phim nói tiếng nước ngoài hay nhất Oscar 2008, thay cho lời khép lại chủ đề phim BaLan. Những ai quan tâm đến phim, xin đi theo lối này:

https://youtu.be/QXpCec04LjA

 P/s. Phim có phụ đề Việt Ngữ đã làm, bản phim HD rất đẹp, hãy bấm vào nút CC phía dưới màn hình để hiện phụ đề.

Bản thân người viết bài này chưa từng đến hai địa điểm nói trên, mọi thông tin chia sẻ ở đây là kết quả tìm kiếm trên mạng xh mấy năm về trước. Nếu có gì không chuẩn, mong bỏ quá.

 Các ảnh minh họa cuối bài là các công trình tưởng niệm khu vực Katyn thuộc Nga.