BẠN “HÀ BỤNG” CỦA CHÚNG TÔI

  Hạnh- Luật 1980

Lớp Luật 1, khóa 1974-1980 chúng tôi đã gọi Phan Bạch Hà- lớp trưởng suốt 6 năm học (kể cả năm dự bị) tại KGU là “Hà bụng”,“Hà bệu”. Cái tên thân thương ấy đã theo bạn Hà từ năm đầu tiên trên đất Kisinhốp cho đến khi bạn ra đi mãi mãi. Và cho đến nay, mặc dù bạn đã xa chúng tôi 6 năm rồi, chúng tôi vẫn gọi: Hà bụng ơi!…

Cái tên “Hà bụng”, “Hà bệu” trước tên xuất phát từ chỗ dạo đó Hà khá “tươi tốt” so với bạn bè cùng lứa vốn gày gò, thấp bé nhẹ cân. Nhưng cái chính Hà là một người bạn cực kỳ tốt bụng, nhân hậu, dễ tính, xuề xòa với tất cả mọi người, nhất là với 9 đứa con gái trong lớp.

Tôi còn nhớ, suốt 6 năm học, tụi con gái chúng tôi thường nhờ vả, thậm chí “bắt nạt” lớp trưởng Hà bụng. Thầy Petrốp dậy môn Luật Lao động khi nào cũng bắt học trò mang theo quyển Bộ luật Lao động nước Cộng hòa Moldavia. Quyển này dày và nặng lắm, vì có phần bình luận chi tiết với nhiều văn bản hướng dẫn đính kèm.Và thế là chúng tôi- những đứa con gái “yếu ớt” tự cho mình cái quyền “bắt” lớp trưởng mang vác hộ quyển bộ luật này đến lớp.Hà bụng phải đeo cho lũ con gái chúng tôi mỗi vai một quyển, thậm chí có lúc bọn tôi còn nhét vào cặp của Hà cả sách vở của mình, bắt Hà mang hộ về ký túc xá. Anh chàng Hà thồ hết, miệng còn mủm mỉm cười: Bọn mày coi tao là “thân lừa ưa vác nặng à”! Tối đến cả lũ kéo sang phòng của Hà đòi sách vở loạn cả lên. Hà chỉ nhìn và cười rất hiền.

Có việc gì mà cả lớp phải bàn bạc hơi căng thẳng là lớp trưởng Hà bụng lại bình tĩnh xoa dịu không khí bằng câu tiếng Nga: Ничего! Ничего! Это закон природы! Это закон жизни! (Không có gì, không sao cả! Đây là quy luật tự nhiên mà! Đây là quy luật cuộc sống mà!).

Hà sống rất giản dị, ăn mặc rất đơn giản. Tuy thân hình hơi “phì nhiêu” nhưng Hà rất tích cực tham gia thể thao, văn nghệ. Hà là một chân không thể thiếu trong đội bóng đá Hội Luật. Năm 1979, Hội Luật tham gia Hội diễn Mùa Xuân với vở kịch Bài học nhớ đời, Hà bụng đã đóng vai Từ Hướng Tiền- Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Trung Quốc (không biết tôi nhớ có chính xác không). Chính Hà cũng là người đọc mấy câu sấm truyền nổi tiếng với chất giọng trầm ấm hào hùng khi vở kịch sắp hạ màn (đã ghi âm từ trước):

Nam quốc sơn hà Nam đế cư

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm

Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư

Hà có biệt tài nấu ăn rất ngon. Năm bạn nam trong lớp (Bạch Hà, Xuân Thanh, Công Thắng, Hùng Việt, Tiến Long) thường nấu ăn chung với nhau. Hôm nào đến lượt Hà nấu thì bữa ăn bao giờ cũng rất “hoàng tráng”, ngon lành. Không những đủ cho năm tên Luật 1 ăn mà còn đủ cho cả những kẻ khác “ăn ghé”. Ai cũng khen Hà bụng: Nấu ngon thế! Cố gắng phát huy nhé! Hà cười hì hì, mãn nguyện. Xong bữa là đến tiết mục ai cũng ngại nhất- rửa bát. Mấy đứa bày ra trò quay nắp vung xoong, trên nắp có để một khúc xương. Cái nắp xoong dừng lại, khúc xương chỉ vào đứa nào thì đứa đó phải rửa bát. (Sau này, hình như chương trình Chiếc nón kỳ diệu bắt chước gần giống như thế).  Chẳng hiểu sao, Tiến Long rất ít khi được “vinh dự” rửa bát, còn Hà ta thì thường xuyên được khúc xương chỉ vào.Lại có anh, khúc xương đã chỉ vào rồi nhưng lại lỉnh nhanh đi đâu đấy nên Hà lại phải dọn dẹp chiến trường. Thế là không chỉ có 9 đứa con gái mà còn cả 5 đứa con trai cũng không “tha” cho Hà bụng.

Trong học hành, Hà rất chăm chỉ và nghiêm túc. Có lẽ ngoài bản tính chịu khó ra, Hà còn thể hiện vai trò gương mẫu của lớp trưởng. Cứ mỗi kỳ thi ai nấy đều phải bò ra học. Tôi lo lắng ra mặt vì môn nào cũng dài ơi là dài. Chương trình ôn tập mà các thầy đưa ra có đến 120-150 vấn đề, tương đương với 120-150 câu hỏi mỗi môn. Cứ học xong một lượt, đọc lại phần đã học thấy như mới đọc lần đầu. Chả là khi đó, đối với dân học Luật chúng tôi nhiều môn không thể không học thuộc lòng những khái niệm pháp lý, những điều luật cụ thể(!). Thế mà khi chúng tôi hỏi Hà học đến đâu rồi thì bao giờ cũng nhận được câu trả lời tỉnh bơ: Xong rồi! Có gì đâu! Dường như đối với Hà chẳng có gì phải lo lắng, chẳng việc gì là quá phức tạp cả. Bạn cứ sống vô tư như thế. Hầu như chúng tôi chưa thấy Hà bụng cáu giận bao giờ.

Năm 1980 về nước, Hà được phân công về nhận công tác ở Bộ Tư pháp, tại Vụ các công tác tư pháp khác. Đây là một đơn vị phụ trách rất nhiều lĩnh vực: hộ tịch, quốc tịch, công chứng, lý lịch tư pháp. Hà rất say mê công việc cho dù hoàn cảnh gia đình không thực sự thuận lợi cho bạn. Trong lúc Hà công tác ở Hà Nội thì vợ con Hà vẫn ở trong Huế. Tại Hà Nội, có thời kỳ Hà sống ngay trong trụ sở Bộ Tư pháp, ở số 5 Ông Ích Khiêm với cái bếp dầu và mấy cái nồi nhỏ. Về sau cơ quan không cho cán bộ được sống trong trụ sở nữa thì Hà chuyển về ở cùng với gia đình người anh trai ở phố Chùa Bộc.

 Hà đặc biệt trăn trở với hoạt động công chứng ở Việt Nam. Bạn đã tự viết một bản đề án đổi mới tổ chức và hoạt động của công chứng, trong đó đã có ý tưởng về “xã hội hóa” hoạt động công chứng để đỡ gắng nặng cho công chứng nhà nước và kịp thời đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân. Đây là tài liệu viết tay rất công phu, rất tâm huyết của Hà với gần một trăm trang gần như một bản luận án. Những ngày chủ nhật đến nhà tôi chơi, Hà mang theo cả tập tài liệu quý về công chứng để trao đổi với tôi và anh Nghị. Chữ của Hà không đẹp nhưng rất dễ đọc.

Rồi Hà về Huế tăng cường lực lượng cho Sở Tư pháp tỉnh Thừa Thiên- Huế. Sau đó chuyển sang làm Chánh án Tòa án nhân nhân tỉnh. Thời kỳ Hà làm Chánh án, có khá nhiều vụ án rất phức tạp xảy ra ở địa phương. Dù bận công việc đến mấy, khi chúng tôi đến Huế bao giờ bạn cũng đón tiếp rất nhiệt tình, chu đáo. Hà đưa chúng tôi về nhà ăn cơm cùng vợ con Hà, đưa đi thăm các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, đi thuyền và nghe ca hát trên sông Hương.

Có lần nghe tin Huế bị lũ lụt lớn, tôi gọi vào cho Hà: Mày đang ở đâu? Nhà mày có bị ngập nước không? Hà trả lời: Tao đang ở trên cầu Tràng Tiền. Nước lên cao quá! Tao đang tính vứt xe máy lại trên cầu để lội bộ về nhà đây!

 Lần cuối cùng - năm 2003, tôi vào Huế công tác trong dịp Chi nhánh Ngân hàng Nhà nước tỉnh Thừa Thiên- Huế đón nhận Huân chương Lao động hạng Ba, tôi gọi cho bạn. Hà đến ngay nhà khách chở tôi về thăm gia đình.Trên đường đi, tôi còn nghịch vỗ vỗ vào bụng bạn chê béo thế. Sáng hôm sau, tôi còn gặp Hà tại Lễ đón nhận Huân chương (chả là Chi nhánh NHNN mời tất cả lãnh đạo các ban ngành của địa phương). Tôi không ngờ đó là lần cuối cùng tôi được gặp Hà.

Đối với bạn bè, Hà bụng lúc nào cũng chu đáo, ân cần như thế.Vậy mà bạn đã sớm ra đi (năm 2004). Lớp tôi kẻ từ Nam ra, người từ Bắc vào, đã tập trung ở Huế tiễn biệt Hà. Ngày giỗ đầu của Hà, chúng tôi cũng vào Huế thắp nén hương cho bạn. Hà yên nghỉ trên một quả đồi rất đẹp, rất nên thơ của xứ Huế. Quanh bạn luôn rì rào, vi vu tiếng thông reo, chim hót! 

Chúng tôi như thấy bạn đang đi đến với chúng tôi với khuôn mặt lúc nào cũng cười tươi: Chúng mày vào thăm tao à! Xong rồi! Không có gì đâu! Quy luật cuộc sống mà!

Chúng tôi rưng rưng nước mắt: Hà ơi! Đừng để bụng về chuyện ngày xưa chúng tớ hay “bắt nạt” cậu nhé!

Bây giờ mỗi lần đi tàu qua thành phố Huế, khi trên tàu vang lên khúc ca “Huế thương” tôi lại nhớ tới Hà! Lại nhớ buổi gặp gỡ đầu tiên của khoa Luật vào năm 2000, Hà bận việc nên ra muộn.Từ sân bay về thẳng nhà hàng trên phố Hòa Mã, Hà Nội, buông va ly xuống, Hà chộp lấy micro hát luôn bài Huế thương!

         Hà ơi! Chúng tớ chẳng bao giờ quên cậu đâu…