Những ngày này, Hà Nội đang vào cuối thu, đón đầu đông. Trời se lạnh, nắng hanh hanh nhẹ. Đúng lúc đang ao ước giá mà được đi chơi đâu đó vào cuối tuần hẳn là tuyệt quá, thì vợ chồng anh Đinh Ngọc Hiện – Luật 81 đã mời nhóm anh chị em KGU ở Hà Nội, trong đó chủ yếu là những người đã tham gia đợt “Về nguồn” về quê anh ở Nam Định chơi một ngày. Thật là cầu được ước thấy!

Chuẩn bị xuất phát từ 91 Nguyễn Chí Thanh, Hà Nội

Sáng chủ nhật ( 27/11/2011), đoàn ACE KGU Hà Nội với 23 người (kể cả bốn cô con dâu KGU và một F1) đã lên đường . Xuất phát từ lúc 6h30 sáng.  Đến Phủ Lý ăn sáng với món đặc sản “Bánh đa cá rô đồng” và món bánh cuốn chả. Xe vừa ra khỏi Hà Nội ,  mọi người bắt đầu hát. Giọng ca vàng mở đầu là chị Thái – OB75 với bài quan họ Bắc Ninh, rồi chị Liên – CL74 hát các bài Nga, rồi đồng ca của mọi người với các bài hát Nga, Việt. Mọi người tranh nhau hát, hát to khỏe, phấn khởi lắm. Được đi chơi mà lị. Chả mấy chốc, cả đoàn đã tới Chùa Cổ Lễ, cũng đã khá gần nhà anh Hiện rồi.

Chùa Cổ Lễ

Chùa Cổ Lễ thuộc thị trấn Cổ Lễ, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Ðịnh. Đây là một ngôi chùa cổ, thật đặc biệt. Tương truyền chùa do thiền sư Nguyễn Minh Không thời Lý sáng lập. Ngôi chùa hiện nay do hoà thượng Phạm Quang Tuyên xây dựng vào tháng 11 năm 1920. Trước chùa có tháp Cửu Phẩm Liên Hoa 12 tầng được xây dựng vào năm 1926 - 1927. Tầng đế tháp có 8 mặt, đặt trên lưng một con rùa lớn hướng vào chùa. Trong lòng tháp có một cột trụ rất lớn, có 60 bậc thang từ đế tháp lên đỉnh tháp theo đường xoáy trôn ốc. Từ đây du khách có thể ngắm nhìn toàn bộ phong cảnh vùng này.

Qua một cây cầu cong là tới khu "Phật giáo hội quán" xây dựng năm 1936. Giữa sân chùa có chuông lớn nặng 9 tấn, cao 3,2m  được đúc vào năm 1936. Trên thượng điện có tượng Phật Thích Ca cao 4m, rộng 3,5m, bằng gỗ sơn son thiếp vàng. Pho tượng này rất độc đáo.                                 
Chùa Cổ Lễ ngoài thờ Phật, còn thờ thần sư Nguyễn Minh Không. Trong chùa còn có nhiều di vật văn hoá quí hiếm như đại hồng chung, một trống đồng thời Lý và một túi đựng đồng. Chùa đã được nhà nước công nhận là di tích kiến trúc văn hoá.

Hạnh, Phúc cầu Hạnh Phúc tại chùa Cổ lễ

Sắp đến giờ ăn trưa, tạm biệt Chùa Cổ Lễ, đoàn đi tiếp đến nhà anh Hiện.

Quê anh Hiện là xã Xuân Tiến, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Một vùng quê thật hữu tình với “con sông, bến nước”. Bên đường là con mương nhỏ, từng đoạn  lại có những cây cầu bắc qua, đường làng rất sạch sẽ, chả khác gì thành phố. Chợ họp đông đúc, tấp nập. Cách nhà anh vài trăm mét là một nhà thờ rất đẹp. Mãi đến lúc ra về, sắp lên ô tô, chúng tôi mới phát hiện ra nhà thờ này. Tiếc quá, không còn thời gian để ghé vào thăm nữa, chỉ ngắm từ xa. Chắc sẽ có dịp khác đến tận nơi, vào bên trong để ngắm nghía.

(Nhà thờ xứ Kiên Lao, Xã Xuân Tiến, Xuân Trừơng, Nam Định)

 Nhìn quanh, bỗng dưng cảm thấy thấy thiêu thiếu gì đó cảnh quen thuộc của làng quê Bắc Bộ. Đúng rồi, có lẽ đô thị đã len lỏi vào thôn quê, nên nơi đây vắng bóng tre xanh.

Khoảng 11h chúng tôi về tới nhà anh Hiện. Gia đình anh ấy có 6 anh chị em, 3 trai, 3 gái, anh Hiện là con út trong nhà. Các anh chị em đều ở quây quần cạnh nhau. Nơi anh tiếp bọn chúng tôi là một ngôi nhà với khuôn viên sân vườn, cây xanh rộng rãi, rất đẹp.

 Khu nhà chính 2 tầng với kiến trúc ba gian cổ điển, rất nhiều gỗ tốt. Tầng trên là gian thờ tổ tiên trang trọng. Tất cả đồ thờ, câu đối, bài vị, bát hương, lọ hoa… đều được đúc tinh xảo bằng đồng. Lời chữ nghĩa trong câu đối, trong bài vị đều được xin chữ từ cụ GS Vũ Khiêu. “Tổ tiên để lại nền văn hiến. Con cháu noi theo bậc thảo hiền”. Mọi người thắp hương vái tổ tiên anh Hiện. (May quá, bạn HạnhLM đã chu đáo mang theo chè, bánh để đặt lễ lên bàn thờ. Cả đoàn chả ai nhớ ra). Tầng một, giữa phòng khách có một bức tranh lớn khảm đồng rất đẹp với cảnh sinh hoạt làng quê có dòng chữ “Công cha như núi Thái Sơn”. Phía dưới bức tranh khảm đồng là một phiến đá to phẳng có hoa văn rất đẹp với ý “Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”. Giữa sân trước cửa nhà là một khối đá lớn có nhiều hốc nông sâu, hình uốn lượn tự nhiên, đặt trong một chậu đá lớn có khắc chạm hoa văn cầu kỳ xung quanh. Nghe đâu chỉ riêng chậu đá liền khối này đã mua từ lâu với giá 350 triệu đồng. Xung quanh nhà nhiều cây quý giá trị như cây bách, cây sanh, si…. Ngôi nhà anh Hiện toát lên sự giầu sang của đại gia, nhưng vẫn giữ được nét trang nhã, truyền thống của kiểu nhà đồng bằng Bắc Bộ. 

Cả đoàn trong nhà anh Hiện

Trước khi vào bữa trưa, ACE tranh thủ tụ tập chụp ảnh kỷ niệm. Một chút bất ngờ khi chị Lưu Kim Thanh – Hóa 77, thay mặt nhiều người đã trân trọng tặng anh Hiện chủ nhà một món quà là chiếc áo sơ mi đẹp. Cám ơn vợ chồng anh Hiện, chị Kết đã mời, đã lo chu đáo cho chuyến đi chơi này. (Vỗ tay, chụp ảnh). Sau đó lại có quà áo sơ mi tặng anh Vũ Chu Hiền – Hóa 74 nhân dịp anh Hiền về hưu từ tháng 12 này. Anh Hiền là Tổng Giám đốc Tổng công ty Technoimport, Bộ Công Thương. Anh ấy hiền đúng như tên gọi, ngoài ra còn là một người anh rất chăm lo cho mọi người, nhiệt tình chủ trì và tham gia các hoạt động của người KGU. Mọi người đặt nickname cho anh là Vũ Chu Đáo. Vợ anh Hiền, tên là Bình, hôm qua cũng cùng đi, một người dễ thương, đẹp người đẹp nết.  Lại còn quà nữa. (Vỗ tay ầm ầm). Đây là món quà tặng cho một người KGU cũng vừa về hưu, sau chuyến Về nguồn bạn này đã tham gia ngay vào một Văn phòng Công chứng. Bạn ấy là Lâm Thị Minh Hạnh – Luật 80. Hạnh cũng là một người rất tích cực trong mọi hoạt động của Hội KGU, mà không chỉ mình Hạnh, còn cả phu quân của Hạnh, chính là Tổng Nghị nữa, cũng nhiệt tình, giỏi giang lắm. Mọi người bắt Hạnh phải diện ngay món quà là chiếc áo lửng móc bằng len. Nom bạn ấy tươi cười xinh hẳn lên trong bộ cánh mới. Hoan hô chị Thanh, quả là chu đáo!

Bữa trưa đã được bày biện ra rất nhiều thức ăn, nhiều món. Món nào cũng ngon, cũng nóng. Ấn tượng đặc biệt món ăn quê hương là món cá khoai nấu rau cần, ăn nóng ngon tuyệt. Đang đói, được ăn ngon, uống rượu ngon, ai nấy chuyện trò rôm rả. Xen kẽ trong bữa ăn là các câu chuyện tiếu lâm. Chị Thái – Sinh 75, còn ngẫu hứng hát một bài dài về phở và cơm. “Phở là phở mà cơm là cơm”.

Sau bữa trưa, chúng tôi rẽ thăm vài nhà họ hàng của anh Hiện. Thắp hương ở ban thờ nhà anh trai anh ấy vừa mới mất cách đây hơn 2 tuần.  Ngay cạnh nhà anh Hiện lại là một gian nhà cổ của họ hàng. Ngôi nhà này thật là hiếm có, đặc biệt với mái lá nhà tranh lợp rất dày từ hơn 50 năm nay. Nhà năm gian, lớp cánh cửa gỗ cũ kỹ nhưng là gỗ bền tốt, bậc thềm là những tảng đá liền khối to dày. Sống trong nhà này mùa đông thì ấm, mùa hè thì mát. Từ xưa các cụ đã xây được những ngôi nhà thế này, chắc chắn cũng là những người giàu có trong vùng.

Vườn nhà anh Hiện toàn cây cảnh đẹp

Chẳng mấy chốc mà đã đến giờ chia tay họ hàng nhà anh Hiện để đi thăm khu phủ Thiên Trường. Xin cám ơn gia đình ông anh cả của anh Hiện. Các cháu trai, cháu gái anh ấy nấu ăn chuyên nghiệp, rất ngon lại còn nhiệt tình, nhanh nhẹn, chu đáo đón tiếp đoàn khách Hà Nội của chú Hiện.

Cả đoàn dừng chân ở Chùa Phổ Minh. Sáng nay nhà chùa vừa làm lễ kỷ niệm ngày mất của Vua Trần Nhân Tông, tức là lễ lần thứ 703 năm ngày Vua lên cõi Niết bàn. Quang cảnh xung quanh còn rất nhiều cờ, phướn đỏ vàng. Khẩu hiệu đón chào tăng ni, phật tử, du khách còn tươi nguyên giăng khắp xung quanh. Đoàn chúng tôi đúng là có duyên may mắn mới trùng với ngày lễ lớn này. Một điều ngạc nhiên là ngay cổng chùa đã có hai thanh niên đứng chờ, nhiệt tình đón đoàn, giới thiệu lịch sử nhà chùa và hướng dẫn ACE tham quan chùa. Mãi sau mới biết là anh Hiện đã liên hệ trước với một công ty du lịch ở Nam Định đến đón tiếp đoàn. Các anh bên du lịch đã sắm đầy đủ lễ để đoàn dâng hương tại chùa và các đền. Nhìn bề ngoài anh Hiện rất bình thản ung dung như không để ý điều gì, chị Kết thì xinh tươi, cười nói vui vẻ với mọi người. Nhưng thực ra vợ chồng anh ấy đã lên kế hoạch đón tiếp rất chu đáo, tỷ mỉ đến từng chi tiết để đưa đoàn đi chơi thật mỹ mãn. Trong chuyến đi chúng tôi còn tiếp tục gặp nhiều điều ngạc nhiên nữa.

Chùa Phổ Minh còn gọi là chùa Tháp nằm cách khu di tích đền Trần khoảng 300m về phía tây. Công trình có giá trị nhất giữ vai trò chủ đạo ở chùa là cây tháp Phổ Minh. Tháp được xây dựng ngay trước cửa nhà bái đường là một kiến trúc quy mô của thời Trần còn lại cho đến ngày nay. Trong chùa có bày tượng Trần Nhân Tông nhập Niết bàn (tượng nằm); tượng Trúc Lâm tam tổ dưới bóng trúc; một số tượng Phật đẹp lộng lẫy.

Chiều cao của cây tháp là 19,51m. Tháp được xây trên một cái sân vuông vắn, mỗi chiều dài 8,60m, có độ sâu 0,45m so với mặt đất, xung quanh có tường hoa bao bọc. Bệ tháp và ở ngay tầng một là hai lớp cánh sen chạy bao quanh, cánh nở bung. Cây tháp như được mọc và vươn lên trời cao từ một bông sen. Khu sân trũng tượng trưng cho một hồ nước nhưng không có nước, thay vào đó là những băng hoa văn sóng nước được khắc ở chân bệ gồm nhiều tầng nhiều lớp để xây ấn tượng của mặt nước xung quanh đóa hoa sen khổng lồ ở chân tháp. Đây là một nét khái quát, một biểu tượng của kiến trúc Việt Nam đã từng được xây dựng từ thời Lý, đó là ngôi chùa Diên Hựu (chùa Một Cột) ở kinh đô Thăng Long. Nhìn toàn bộ cây tháp thể hiện cho cái tâm hồn của Phật, giống như đóa sen mọc từ bùn lầy nước đọng nhưng vẫn ngát hương.

Đoàn tiếp tục đến thăm Đền Trần ngay gần Chùa Phổ Minh.

Đoàn đến đền Trần đúng ngày kỷ niệm 703 năm ngày mất vua Trần Nhân Tông

Đền Trần bao gồm 3 công trình kiến trúc chính là đền Thiên Trường (hay đền Thượng), đền Cố Trạch (hay đền Hạ) và đền Trùng Hoa. Trước khi vào đền, phải qua hệ thống cổng ngũ môn. Đền Thiên Trường thờ 14 vị vua Trần, được khởi dựng từ thời Hậu Lê, trong đền có thờ bài vị của 14 vị Vua nhà Trần. Đền Cố Trạch thờ Trần Hưng Đạo, được dựng từ thời Nguyễn. Đền Trùng Hoa mới được chính quyền tỉnh Nam Định với sự hỗ trợ về kinh phí của chính phủ xây dựng từ năm 2000. Đền được xây trên nền cung Trùng Hoa xưa - nơi các đương kim hoàng đế nhà Trần về tham vấn các vị thái thượng hoàng. Trong đền Trùng Hoa có 14 pho tượng bằng đồng của 14 hoàng đế nhà Trần đặt tại tòa trung đường và tòa chính. Thời Trần, cùng với việc xuất hiện chế độ Thượng hoàng, năm 1262, đền Trần được xây dựng quy mô như một kinh đô thứ hai sau Thăng Long.

Trải qua 175 năm cầm quyền, triều Trần với 14 vị Vua đã để lại cho lịch sử dân tộc những dấu ấn sâu sắc trên rất nhiều lĩnh vực khác nhau. Đặc biệt với ba lần đánh tan quân Nguyên Mông, tên tuổi Hưng đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn đã làm vẻ vang dân tộc Đại Việt, lừng lẫy năm châu bốn biển.

Đỉnh đồng ở đền Trần

 Nhiều năm gần đây, cứ vào chiều và tối ngày 14/1 âm lịch hàng năm, Nam Định tổ chức lễ khai ấn Đền Trần. Chính cái lễ hội này đã bị cải biên nhiều, gây mất trật tự và diễn ra sự mua bán ấn lộn xộn thiếu văn hóa nên năm 2012, Bộ Văn hóa kiên quyết không cho phát ấn đền Trần vào đêm 14 tháng riêng nữa. Theo đó, lễ khai ấn đền Trần theo nghi lễ truyền thống vẫn được tổ chức nhưng không cho phát ấn vào đêm 14 rạng sáng 15 tháng Giêng như mọi năm để tránh sự chen lấn, xô đẩy.

Thời gian trôi nhanh quá. Cả đoàn hối hả lên ô tô để đến ngôi đền cuối cùng là Đền Bảo Lộc, cũng rất gần với Đền Trần. Đền được xây dựng trên đất “thang mộc” của An sinh vương Trần Liễu, thân phụ của Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn và là anh trai của Trần Thái Tông – vị vua đầu tiên của vương triều Trần.

 Đền Bảo Lộc nguyên là đền An Lạc, thuộc làng Bảo Lộc, tổng Hữu Bị, huyện Mỹ Lộc nay là xã Mỹ Phúc, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định.

Tương truyền, ấp An Lạc là nơi sinh ra và lớn lên của Trần Quốc Tuấn, một con người tài ba, một nhân cách lớn, một thiên tài quân sự đã làm vẻ vang đất nước với ba lần đánh tan quân xâm lược Nguyên Mông. Tài hoa, đức độ, cuộc đời ông là bản anh hùng ca về tinh thần trung – hiếu – nghĩa – chí – tín. Ông đã từng khảng khái trả lời vua Trần Nhân Tông trong lúc nguy nan: “Xin hãy chém đầu thần trước, sau hãy hàng giặc. Đầu thần còn giữ được, xã tắc vẫn bền vững lâu dài, xin bệ hạ đừng lo”. Với công lao to lớn trong ba cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, tháng 4 năm 1288 ông được ban tước hiệu “Quốc công tiết chế Hưng Đạo đại vương”. Khi ông mất, triều đình lại phong là: “Thái sư Thượng phụ Thượng quốc công Nhân vũ Hưng Đạo đại vương”. Suốt một đời phò vua giúp nước, ông dốc sức xây dựng Đại Việt thành quốc gia “Thái bình thịnh trị” với câu nói nổi tiếng “Khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thượng sách giữ nước vậy”. Chính sách trọng nông, lấy dân làm gốc…không chỉ giúp nhà Trần chiến thắng những kẻ thù mạnh nhất mà còn giúp vương triều tồn tại và phát triển rực rỡ gần 200 năm. Là đại thần của triều đình, được ví là bậc Thượng phụ nhưng Hưng Đạo đại vương luôn lấy chữ “nhân” để xử thế, vì vậy ông gần gũi với dân và được nhân dân tôn kính. Ông là “Cha”, là “Đức Thánh Trần”, là huyền thoại sống mãi trong tâm thức của lớp lớp thế hệ người Việt Nam. Nhân dân dựng đền thờ ông ở nhiều nơi trong ấp An Lạc là nơi anh hùng dân tộc đã gắn bó thuở thiếu thời. Bởi vậy dân gian có câu “Sinh Kiếp Bạc, thác Trần Thương, quê hương Bảo Lộc”.

Ấn tượng nhất là tại Đền Bảo Lộc cả đoàn đã làm lễ dâng hương Đức Thánh Trần khá long trọng ngay trong cấm cung. Để vào cấm cung, mọi người phải cúi mình chui qua một cánh cửa bé tý tẹo. Có cả một ông thầy đọc lễ khấn cho Đoàn cựu sinh viên trường KGU do “Thầy Đinh Ngọc Hiện” làm trưởng đoàn. Mọi người được tự tay đóng triện xin ấn của Thánh ban cho bản thân mình. Ai cũng sung sướng cầm trên tay ấn Thánh và cả bùa vận may mang về. Ấn Thánh sẽ để lên bàn thờ gia đình, bùa thì cài vào ví mang theo người để gặp may, tránh rủi ro.

Tạm biệt ngôi nhà hiếu khách của gia đình anh trai của anh Hiện

Trời đã tối, chúng tôi chia tay tạm biệt Nam Định, mảnh đất với biết bao di tích lịch sử như đền, chùa, miếu và cả nhà thờ cổ kính. Một ngày trôi qua thật nhanh. Trên ô tô bon bon về Hà Nội, chúng tôi lại cùng nhau hát bài “Mùa xuân nơi đầy nắng” của các anh Nguyễn Đình Phư – Nguyễn Đình Minh. Hội trưởng mà nghe được chắc cũng phải gật gù là bọn tôi hát đều và hay y chang như hôm tập ở nhà HT. Chị Bình kều rút trong túi ra lời bài hát, nên bọn tôi hát cả lời tiếng Nga đầy đủ. Đúng là vợ nhạc sỹ có khác, lúc nào cũng có sẵn bài hát.

Đến Phủ Lý, chúng tôi lại dừng chân ăn tối ở nhà hàng Ngọc Sơn. Bữa tối ăn cũng rất ngon với món cá chép om dưa, gà luộc, dưa giá, rau xào… Đặc biệt là món tráng miệng chuối ngự tiến vua, đặc sản của Nam Định, đang còn thòm thèm thì lại thấy nhà hàng bưng tiếp lên đĩa chuối đầy ự.  Một bất ngờ cuối cùng của nhà anh Hiện trước khi chia tay là chúng tôi lại còn được một túi quà phát ngay trên ô tô. Anh chị ấy tặng cho mỗi người hai con cua bể to đùng, lọ mắm tôm to và cả gói bánh khoai vừng. Thật là ngại quá, anh chị Hiện – Kết đã chuẩn bị cho chuyến đi, lo hậu cần cho cả đoàn hết ý rồi, mỹ mãn rồi, thăm thú nhiều di tích lịch sử rồi, lại còn quà mang về nữa. Đúng là, “được ăn, được nói, được gói mang về”.

Khám phá tổ ong tại nhà anh Hiện

Một lần nữa, xin cảm ơn anh Hiện, chị Kết cùng với ban tổ chức của KGUHN là chị ThanhLK, bạn HạnhLM đã dành cho chúng tôi một ngày Chủ nhật thật vui vẻ, thật ấn tượng và nhiều ý nghĩa.