Lớn lên, đi đâu, được hỏi về quê quán, trả lời rồi, gần như được câu nói kèm rất ngộ nghĩnh: à dân nhà máy cháo. Nhưng khi vừa ở quê ra, tôi còn chưa hiểu từ này, cứ nghĩ vẩn vơ, sao ở đâu có nhà máy cháo nhỉ? Hóa ra là Thái Bình được các tỉnh thành bạn gọi như vậy. Đã có người tỏ vẻ bực mình, còn tôi thì thấy thật thú vị. Tuổi thơ gắn liền với bữa rau, bữa cháo. Những lúc đang đói bụng, trời lạnh được húp một bát cháo loãng, còn nguyên hạt gạo vừa dai vừa ngậy và nước cháo sánh có dăm cọng hành tươi, sao mà ngon ngọt thế. Nhiều nhà có cháo đã là niềm hạnh phúc. Chả thế mà rất nhiều vùng quê có cháo, cháo nấu theo nhiều kiểu. Cháo hành Thị Nở đã đi vào văn học. Nhưng cháo ấy chỉ cho Thị và Chí. Còn quê tôi nhà máy cháo là tên gọi cho cả tỉnh- cho đến hơn hai triệu dân Thái Bình. Nếu năm Ất Dậu có nhà máy cháo chắc không có hàng chục ngàn con người gục ngã ở mọi nẻo đường mà hương hồn không biết bây giờ trôi dạt phương nào?
Nhà máy cháo- thực ra sau này tôi được chỉ rõ là Khách sạn Sông Trà lộng lẫy bên bờ sông Trà Lý thơ mộng. Nó nguyên là cửa hàng ăn của Nhà nước thời bao cấp, có bán cháo các loại. Tôi đã từng ăn cháo ở đó, ăn cháo ở Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hòa Bình, Đắc lắc,... nhiều gánh cháo quê do các bà, các mẹ gốc Thái Bình nấu bán. Chả biết cái tên Nhà máy cháo có từ khi nào? các ACE KGu có ai rành về tên này không? nhưng tôi rất thích tên này. Có thể nó gắn với món ăn dân giã, với đồng quê. Nó là hiện thân của hạt gạo trắng ngần có mồ hôi của người trồng cấy, có hạt muối mặn mòi của những người dân cháy nắng với nước biển, có tình yêu thương khi giữ ngọn lửa không làm trào cháo, có cả hơi ấm của mùi rơm thơm và cọng hành xanh từ vườn nhà,... Thân thương lắm tên Nhà máy cháo!
Đến bây giờ, có mì ăn liền, cháo ăn liền, phở ăn liền, cao lương mỹ vị, có đủ thứ, nhưng hương vị nồi cháo quê khi sổ mũi, nhức đầu, khi tháng ba ngày tám bồ không còn thóc,... sẽ mãi còn với tôi, chắc cũng còn trong tâm tưởng của nhiều ACE khác và các vùng quê khác. Tháng Tám mùa Thu đã về, trời thu xanh và cánh đồng lúa đang làm đòng sẽ hứa hẹn mùa bội thu, chắc ai cũng muốn về quê ăn bát cháo gạo mới!
