BỨC TRANH MƯA
 
(Tặng cháu M bé bỏng)
 
Cơn mưa cuối mùa ào đến. May mà tôi đã gần tới điểm dạy, chứ không thì lại kẹt xe, chẳng biết bao lâu mới tới nơi. Tôi đậu xe dưới tầng hầm rồi lễ mễ xách túi “đồ nghề” lên phòng học, nơi học trò đã chờ sẵn. Thấy cô giáo vào lớp, chúng nháo nhác chạy tìm chỗ ngồi, miệng chào cô râm ran.

Hôm nay tôi dạy học trò vẽ một cơn mưa. Sau khi giảng, vẽ phác họa và hướng dẫn theo “giáo án” riêng cho từng nhóm học trò mà tôi tự phân ra làm “vỡ lòng”, sơ cấp” và “trung cấp”, tôi ngồi lặng yên ngắm chúng. Đứa thì đang loay hoay với những cây cọ đủ kích cỡ, những hộp màu xinh xinh, đứa đang bặm môi vẽ theo nét phác họa của cô giáo, màu vẽ dính cả lên mũi, trông thật ngộ nghĩnh.

Học trò của tôi chưa tới chục đứa, lớn nhất là Nhím mới 11 tuổi. Bố mẹ chúng đều là dân văn phòng làm việc trong tòa nhà cao gần 20 chục tầng nằm giữa trung tâm thành phố này. Họ mượn được từ ban quản lý tòa nhà một diện tích bé tẹo, nằm khuất sau góc cầu thang tầng lửng để mỗi tuần, tôi đến dạy cho đám trẻ con 2 buổi, mỗi buổi 1 tiếng rưỡi vào cuối buổi chiều. Lúc đầu tôi chỉ có 1 học trò, sau thì người này giới thiệu cho người kia, cuối cùng thành ra tôi có tới gần chục học trò với nhiều “trình độ” khác nhau. Có đứa có chút năng khiếu như Nhím, còn đa số thì được bố mẹ cho học vẽ chỉ là giải trí, cho vui trong khi chờ bố mẹ làm xong việc cơ quan sẽ đưa về nhà. Nhưng cũng chẳng vì thế mà tôi bớt yêu cái lớp học bé nhỏ này, chúng thực sự mang lại cho tôi những phút bình yên và cả sự thú vị, sau những trải nghiệm nhọc nhằn. Cũng bởi vì kiếm tiền không phải là mục tiêu trước mắt của tôi nữa. Chợt bé Nhím lên bàn tôi, ngập ngừng:

-Con chỉ vẽ được một người đi trong mưa thôi ạ! Cô cho phép con…

Tôi bảo Nhím: “-Với con, cô có yêu cầu cao hơn, cô muốn xem con bố cục thế nào nên mới yêu cầu con vẽ 3 người.” Nhím ngước mắt nhìn tôi, đôi mắt nó đã ầng ậc nước. Tôi chợt mủi lòng: “- Ừ thôi, con cứ vẽ theo ý con, để cô xem thế nào…”
Nhím là học trò “ruột” của tôi, đã học tôi được gần ba năm nay. Có lần tôi bảo mẹ nó: “- Chị thấy cháu có năng khiếu, em nên khuyến khích cháu, biết đâu sau này thành họa sĩ!” Hôm ấy, nói câu ấy xong tôi chợt thấy sượng sùng. Thuở nhỏ, tôi đã từng bị ba tôi đánh cho những trận đòn thừa sống thiếu chết khi không chịu “học hành cho tử tế” mà lại mê cầm cọ. Cả tuổi trẻ của tôi lấm lem trong màu vẽ và những chuyến đi thực tế vất vả, nhiều khi bụng sôi óc ách vì không có tiền mua nổi một ổ bánh mì. Tôi đã nuôi dưỡng niềm đam mê khó sẻ chia ấy chỉ bằng những gói mì tôm, những bữa cơm đạm bạc, vì tiền đã được đổi thành toan, cọ, màu vẽ… Hàng chục năm trôi qua, những bức tranh mà tôi vẽ từ nước mắt, mồ hôi và cả nỗi cô đơn chỉ được xếp ở dưới gầm cầu thang chung cư. May mà hồi ấy tôi còn có việc là dạy họa cho một nhà văn hóa thiếu nhi, dù với đồng lương còm nhưng cũng giúp tôi tồn tại qua ngày để theo nghề và nuôi con gái khôn lớn. Để sinh nhai, với thù lao rẻ mạt, tôi cũng đã từng ngồi còng lưng, mờ mắt “chép” các tác phẩm của các danh họa thế giới theo đơn đặt hàng, khi cuộc sống của đa số người dân bắt đầu khá lên, người ta bắt đầu treo tranh trong nhà, dù chỉ là tranh chép. Có những bức tranh mà tôi phải “chép” nhiều đến mức tôi nhớ từng chi tiết nhỏ mà không cần nhìn vào tranh mẫu trước mặt. Nhưng cay đắng là các cuộc triển lãm, các nhà phê bình hội họa dường như không thấy có sự tồn tại của tôi với tư cách là một họa sỹ, của những bức tranh tôi vẽ dường như cả bằng tất cả nỗi say mê, tìm tòi sáng tạo lẫn khát khao thành công. Một thời gian dài, tôi chìm nghỉm trong sự đánh giá của giới nghệ thuật. Ai đó còn nói với giọng châm biếm:- Tranh của chị chắc để thế hệ sau thưởng thức…

Thế rồi chẳng hiểu số phận thế nào mà gần chục năm nay, tôi bắt đầu bán được tranh, như sự bù đắp cho những cố gắng không mệt mỏi của tôi. Thiên hạ nói tôi đổi đời, có lẽ cũng đúng. Nhớ ngày nào tôi đã run lên, ngỡ tưởng mình đang mơ khi nhận từ một bác Việt Kiều già 200 Đô la cho bức tranh đầu tiên bán được trong đời và sau đó, tranh của tôi cũng dần tăng giá, vài bức đã được triển lãm ở trong nước và nước ngoài. Như được tiếp liều doping, tôi lao đầu vào vẽ, cứ như thể ngày hôm nay là ngày cuối cùng của tôi trên cõi đời này. Có những bức tranh tôi tạm thấy hài lòng vì đó là lao động sáng tạo thực sự, nhưng cũng có những bức chỉ thuần túy là theo sự đặt hàng, vì tôi đã có chút tên tuổi. Tuy thế, trong những giấc mơ của tôi vẫn đan xen những mảng màu, những hình khối và những khoảng ánh sáng ma mị mà tôi hiểu là sẽ ám ảnh mình suốt cả cuộc đời, ám ảnh về một bức tranh chưa vẽ, bức tranh để đời- mơ ước của bất cứ người họa sỹ nào. Tôi cũng chua chát nhận ra rằng, trong khi chờ đợi có được bức tranh để đời thì phải hy sinh bớt cái kiêu hãnh nhiều khi đến cực đoan của người nghệ sỹ để chiều theo thị hiếu thiên hạ, để theo nhu cầu thị trường, mà không phải lúc nào cũng là thước đo, là phản ánh đúng giá trị thực cho tác phẩm của mình. Từ ngày có chút thành công, có chút tiền để không bị gọi là “họa sĩ nghèo”, tôi không còn thời gian dạy vẽ ở nhà văn hóa thiếu nhi nữa. Tiền đẻ ra tiền, tôi đổi được căn hộ chung cư cũ thành một ngôi nhà trong một khu đô thị mới, đổi xe 2 bánh bằng xe bốn bánh và cho đứa con gái duy nhất đi học ở nước ngoài. Nhưng… tôi đã không giữ được chân người ấy, người đã cùng tôi chung vai đi qua một thời gian khó. Người ấy mang theo cái vali nhỏ gọn - hành trình của một cuộc hôn nhân 20 năm biến vào trong một cái taxi giữa một buổi chiều mưa, sau khi quay đầu nhìn lại ngôi nhà của chúng tôi trong giây lát. Tôi nhớ cảm giác thật trống rỗng, không thù hận của mình khi đứng trên bancon nhìn xuống, mặc cho những giọt nước mưa hắt vào mặt. Bỗng chốc tôi thấy mọi thứ gần như vô nghĩa: tiền bạc, sự nghiệp và cả nỗi đam mê từ thuở tóc còn xanh với niềm khao khát khẳng định mình...
Lúc ấy, giá tôi khóc được, biết đâu sẽ giữ được người ấy ở lại.

Tôi đã gặp mẹ con Nhím trong một cuộc triển lãm tranh. Bên cạnh người mẹ còn khá trẻ, lịch lãm trong bộ đầm vét với dáng đi nhanh và quyết đoán, tôi ấn tượng với cô bé chừng 8-9 tuổi nhưng khá cao, hai cánh tay lòng khòng, cặp kính cận dày cộm. Hôm ấy, Nhím đứng hàng chục phút ngắm một bức tranh. Nó tiến lên phía trước, rồi lại lùi lại, dịch qua phải, qua trái để quan sát, miệng lẩm bẩm gì đó. Những bức tranh như có một ma lực, khiến con bé cứ đứng thẫn thờ. Tôi đọc trong mắt nó sự si mê và cả sự tần ngần của nó trước mỗi bức tranh. Mẹ Nhím sau khi biết tôi là họa sỹ, lại đã từng dạy vẽ ở nhà văn hóa thiếu nhi nên năn nỉ tôi đến nhà dạy vẽ cho nó với mức thù lao kha khá. Trước đó, nó vẫn học vẽ ngoại khóa ở trường, nhưng gia đình không có người đưa đón thường xuyên nên có hôm phải nghỉ học. Tôi lúc đó đang buồn, có thời gian rảnh rỗi, vả lại vẫn yêu nghề sư phạm nên đồng ý.
Căn hộ chung cư cao cấp, trang trí hiện đại cho thấy chủ nhân là người thành đạt. Nhím là cô bé sáng dạ, lại ngoan nên tôi rất mến. Điều làm tôi chú ý là những bức tranh của Nhím luôn chỉ có một nhân vật, đó là Nhím. Nhiều lúc thấy nó lủi thủi có một mình, không dám nói to trong khi mẹ nó về đến nhà lại tiếp tục mở máy ra làm việc, tôi thấy nao lòng. Hai mẹ con luôn về muộn nên giờ học cũng thường xuyên bị ảnh hưởng. Có hôm, tôi chờ cả tiếng mới thấy hai mẹ con về đến nhà. Mẹ nó xin lỗi rối rít vì có công việc khẩn quá, rồi hôm sau cũng lại thế. Được ít lâu, tôi đề nghị: “- Hay là cuối giờ, em đón cháu ở trường về công ty, chị sẽ tới dạy cháu? Như thế tiện cho em, cả cho chị nữa!”
Do dự rồi mẹ Nhím cũng đồng ý. Tôi bảo mẹ Nhím là nếu chuyển chỗ học mới thì Nhím sẽ có cơ hội tiếp xúc với nhiều người nên có thể Nhím sẽ vui vẻ hơn. Trong thâm tâm, tôi vẫn biết là dạy ở nhà Nhím thì tiện cho tôi hơn, nhưng tôi sợ cảm giác trống trải trong căn hộ rộng lớn ấy. Nhiều khi tôi nghe cả chính tiếng mình vọng lại khi giảng bài cho Nhím. Tôi đã chạy trốn nỗi cô đơn của mình, để rồi nay tôi lại gặp lại trong căn hộ của mẹ con Nhím - nỗi cô đơn 2 người.
X x
x
Biết Nhím vẽ khá nhưng tôi thực sự có ấn tượng mạnh khi xem bức tranh mưa của Nhím. Nét vẽ còn vụng dại, xử lý màu chưa hẳn đã nhuần nhuyễn nhưng tôi đọc thấy trong bức tranh của Nhím nhiều điều hơn thế. Một buổi chiều với nền trời tím sẫm. Những giọt mưa màu xám, xiên dài trên phố, một ngôi nhà ẩn hiện qua làn mưa. Như mọi lần, chỉ có đúng một nhân vật, tâm điểm của bức tranh. Một cô bé lầm lũi đi trong mưa, đầu hơi cúi, mắt cụp xuống và đôi vai so lại. Cô bé khoác cái áo mưa có chấm bi màu hồng mà bức tranh vẫn buồn và lòng tôi nặng trĩu. Tràn ngập trong bức tranh là nỗi cô đơn, nỗi cô đơn của một con bé 11 tuổi. Bức tranh buồn hơn cả giọt nước mắt.
Mẹ Nhím bảo đã đóng khung bức tranh mưa của Nhím để treo trong nhà, nhưng Nhím đã mang tặng bố nó.

(ảnh lấy từ Internet)

Gần Noel rồi mà Sài Gòn vẫn mưa. Cơn mưa cuối chiều chụp đến giữa lúc tôi đang đi bộ lang thang trên đường gần tòa nhà mẹ Nhím làm việc, nơi tôi vẫn thường đến dạy trẻ con học vẽ vào chiều thứ Ba, thứ Năm hàng tuần. Không áo mưa, không dù, tôi đành chạy vào sảnh trú tạm. Xung quanh tôi, vài ba người cũng đang chờ tạnh mưa để về nhà sum họp với gia đình sau một ngày làm việc mệt mỏi. Còn tôi, ở nhà không có ai chờ tôi cả.

Bỗng tôi giật mình vì có tiếng thút thít ngay sau cái cột to gần chỗ tôi đứng. Giọng con gái. Tôi liếc qua thấy dáng một người đàn ông cao lớn đang ôm vai cô gái nhỏ, an ủi, vỗ về. Có lẽ là một cặp tình nhân. Tiếng thút thít to dần và xen lẫn những câu kể lể, dồn dập kiểu trẻ con, không rõ nội dung nhưng đầy vẻ hờn tủi. Dường như người đàn ông thấy ngại nên bảo cô bé câu gì đó, khiến cô bé cố nín khóc và hé mắt nhìn xung quanh với vẻ ngượng nghịu. Tôi ý tứ đi vòng ra phía trước. Bỗng chốc, dường như có một luồng điện, một nhát dao sắc lẻm vụt qua tim tôi, nhói đau. Nhím của tôi! Nó vẫn mặc bộ đồng phục ở trường, đang gục đầu vào ngực người đàn ông thổn thức, đôi vai nhỏ run rẩy. Tôi nhận ra đó là bố Nhím, không khác gì so với tấm ảnh hai cha con để trên bàn học của Nhím. Dạy Nhím một thời gian khá lâu nhưng hôm nay tôi mới thấy bố Nhím. Phải rồi, hôm nay là chiều thứ Sáu, ngày mà theo lịch, cha con Nhím gặp nhau hàng tuần. Mẹ nó sau này mới cho tôi biết điều đó, khi có lần tôi đề nghị học bù vào chiều thứ Sáu. Thường tôi vẫn thấy mới buổi học vẽ ngày thứ Năm mà Nhím đã bồn chồn, không tập trung. Hóa ra Nhím chờ chiều thứ Sáu để được gặp bố, cuộc gặp đã được người lớn lên lịch sẵn. Mẹ Nhím bảo, cứ chiều thứ Sáu, dù bận mấy thì bố vẫn đến đón Nhím, hôm thì đi ăn tối, đi nhà sách, hay đi chơi đâu đó. Nếu mẹ Nhím không bận thì trong buổi tối thứ Sáu ấy, cả ba người lại cùng đi với nhau như bao nhiêu gia đình hạnh phúc khác. Rồi sau đó, bố sẽ nhẹ nhàng mở cửa xe ô tô nhưng người ngồi sau vô lăng lại là mẹ Nhím. Bố sẽ chờ cả hai mẹ con lên xe xong xuôi, cẩn thận đóng cửa xe và vẫy tay chào hẹn gặp lại, vui vẻ và chu đáo như ngày nào.
Mắt tôi đang nhòa đi và sống mũi cay cay. Tôi bỗng ngạc nhiên bởi đã lâu rồi tôi không khóc nổi nữa. Có lẽ tôi cũng như nhiều người đàn bà khác, cả cuộc đời cứ trượt từ nỗi buồn này sang nỗi buồn khác, từ nỗi cô đơn này sang nỗi cô đơn khác. Nhiều khi, tôi cũng cảm giác trong nỗi buồn của người khác thấp thoáng đâu đó bóng dáng của mình, nỗi buồn của mình, bức bối, không thoát ra được. Không biết từ bao giờ, những gam màu nóng dần dần biến khỏi bức tranh tôi vẽ, thay vào đó là những màu trầm buồn. Tôi bỗng lo lắng, vì chợt nhận ra dù tôi không chủ định nhưng Nhím đã phần nào chịu ảnh hưởng bởi phong cách thể hiện ấy của tôi trong các bức tranh nó vẽ. Ám ảnh tôi là hình ảnh cô gái nhỏ cúi đầu đi trong bức tranh mưa, đôi vai cụp xuống, nhẫn nại và cam chịu, dường như đang run lên vì lạnh hay vì âu lo trước cả chặng đường mưa phía trước. Tôi chỉ muốn ôm lấy đôi vai nhỏ ấy, đôi vai dường như gánh cả nỗi buồn của tôi, cả nỗi cô đơn mênh mang vời vợi trong đôi mắt đẹp của người mẹ - người chỉ còn biết lao đầu vào công việc để quên hết mọi chuyện. Tội nghiệp Nhím, tôi bất giác thở dài. Cả tuần, chắc Nhím đã chờ đợi buổi tối thứ Sáu này biết bao, thế mà bây giờ trời lại mưa không dứt. Mưa sầm sập khiến ánh điện đường trở nên mờ hơn và nền đường sẫm tối, loang loáng nước. Xung quanh tôi có người sốt ruột đã đội mưa chạy ra ngoài đường đón xe taxi về, hối hả, bận rộn.

Tôi vẩn vơ. Người ta nói “sau lưng một người đàn ông thành đạt là bóng dáng của một người đàn bà”. Còn sau lưng một người đàn bà thành đạt, nhiều khi chỉ có nỗi cô đơn. Thấm đẫm, vô tình như những cơn mưa.
 

SG, cuối thu 2011