Hội thảo quốc tế về Việt Nam học lần thứ tư diễn ra ở Trung tâm Hội nghị quốc gia từ ngày 26/11/2012 đến 28/11/2012. Các nhà khoa học từ 36 nước đã đến dự. Chủ đề của Hội thảo lần này là:  “Việt Nam trên con đường hội nhập và phát triển bền vững”.

Ngoài hai phiên toàn thể (khai mạc và bế mạc), những người tham dự được chia về 15 tiểu ban để trình bày báo cáo và thảo luận, tranh luận. Tôi quan tâm đến các vấn đề về Biển Đông, môi trường và pháp luật nên có dự và phát biểu ở Tiểu ban pháp luật, đến nghe báo cáo ở Tiểu ban Biển Đông và Tiểu ban “Biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường”.

Hôm tôi sang Tiểu ban “Biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường” đúng lúc anh Lê Xuân Cảnh (Sinh vật 1978) đang trình bày báo cáo về đa dạng sinh học và thảm họa suy giảm đa dạng sinh học ở Việt Nam. Theo anh Cảnh, Việt Nam là nước có đa dạng sinh học cao, xếp thứ 4 ở Đông Nam Á và xếp tứ 14 trên thế giới. Nhưng thời gian gần đây đa dạng sinh học bị suy giảm nghiêm trọng. Tỷ lệ  che phủ của rừng từ 43% diện tích tự nhiên trước năm 1945 đến nay chỉ còn 28%. Nhiều loài thực vật, động vật đã bị diệt chủng hoặc đang có nguy cơ diệt chủng. Tê giác một sừng đã về với thế giới vĩnh hằng. Mấy loài vừa mới được phát hiện thời gian gần đây cũng đã bị xóa sổ. Voi rừng, hổ rừng đang có nguy cơ cao về diệt chủng. Việt Nam là nước buôn bán, sử dụng, ăn thịt động vật quý hiếm khá phổ biến. Đa dạng sinh học bị suy giảm đang làm cho khí hậu nước ta càng ngày càng khắc nghiệt. Trong bối cảnh đó, tác động của biến đổi khí hậu đối với người dân nước ta càng nghiêm trọng….

Anh Cảnh có đưa ra một số giải pháp nhằm bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam như: tăng cường cơ sở pháp lý, tăng cường quản lý nhà nước, nâng cao nhận thức của cộng đồng, lồng ghép bảo tồn đa dạng sinh học vào các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội. Trình bày xong, anh Cảnh ra xe đi công tác nước ngoài luôn nên mọi người không có cơ hội hỏi và trao đổi với anh.  

Cũng tại tiểu ban này tôi được nghe về một công trình nghiên cứu khoa học nho nhỏ đề cập ảnh hưởng biến đổi khí hậu đối với sinh kế của người dân ở xã Cồn Thoi, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình. Nhóm nghiên cứu này cho biết: Trước năm 2005 đời sống nhân dân Cồn Thoi ổn định. Mấy năm gần đây, dân Cồn Thoi cấy lúa  thì lúa chết, nuôi cá, nuôi tôm chúng cũng không sống nổi. Do khí hậu thay đổi, nước từ thượng nguồn đổ về ngày càng ít, nước mặn dâng cao, mưa nắng, rét, gió bão rất thất thường làm cho cây trồng và vật nuôi bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Trước tình hình đó người dân Cồn Thoi đối phó như thế nào? Thứ nhất, họ chỉ để ½ diện tích đất để trồng lúa với loại giống có năng suất cao và cho gạo ngon,  còn ½ diện tích chuyển sang trồng giống lúa chịu được mặn nhưng năng suất thấp và cho gạo không ngon (thế mà nhiều vụ vẫn bị mất trắng). Thứ hai, chuyển từ nuôi cá tôm theo kiểu chuyên canh sang kiểu quảng canh (hầu như không đầu tư gì), đồng thời nhiều hộ chuyển sang nuôi ngao. Thứ ba, đi làm ăn ở nơi khác. Người dân đã lập thành những nhóm thợ nề, thợ mộc 4-5 người, 7-8 người đi làm ăn xa ở khắp nơi, cả trong Nam lẫn ngoài Bắc. Từ vùng quê ven biển Kim Sơn, người dân Cồn Thoi tung bay đi bốn phương trời tìm kế sinh nhai. Nuôi ngao cần nhiều vốn, người dân bèn góp vốn chung để cùng nhau làm ăn.

Thôi thì khi mà các nhà khoa học, các nhà quản lý còn đang bàn rất sôi nổi về biến đổi khí hậu toàn cầu, biến đổi khí hậu ở Việt Nam và ảnh hưởng của nó đến sinh kế của người dân thì người dân quê tôi cũng như người dân của nhiều vùng quê khác tự lo, xúm vào cùng lo với nhau vậy!