Thi thoảng tôi đi bào chữa miễn phí cho trẻ em vị thành niên phạm tội theo sự chỉ định của Đoàn luật sư. Tôi thường lắng nghe các em kể chuyện về hoàn cảnh đã đẩy đưa các em đến con đường tù tội. Phần lớn các em phạm tôi chỉ vì không có 1 mái ấm gia đình do bố mẹ ly hôn hoặc người mẹ sinh và nuôi con 1 mình vì người bố đã bỏ đi và sự kỳ thị của người đời đã làm các cháu mặc cảm, sinh ra tiêu cực. Tôi đã làm tất cả những gì có thể để mong giảm nhẹ hình phạt cho các em. Không ít lần, tôi đã liên tưởng và lo lắng đến thắt lòng khi nghĩ đến đứa cháu của tôi không biết đang thất lạc ở phương trời nào. Đôi khi theo chân các đoàn từ thiện đến với những đứa trẻ mồ côi ở làng SOS – Gò vấp, nhà trẻ Quê Hương ở Bình Dương tôi cảm nhận sâu sắc sự khao khát tình yêu thương, nỗi thèm khát mái ấm gia đình trong những đôi mắt trẻ thơ. Đêm về, tôi lại trở trăn, chỉ cần gặp được cháu, tôi sẽ ôm nó thật lâu, trao cho nó bao nhiêu yêu thương để bù đắp phần nào sự thiếu hụt tình cảm gia đình bao năm qua trong lòng cháu.

Năm 1965, anh Huy, anh trai đầu của tôi lấy vợ.Chị Đào, chị dâu tôi là 1 cô gái nông dân từ Thạch Quý về Thạch Thượng làm dâu nhà tôi. Chị gom góp những đồng tiền nhỏ nhoi họ hàng mừng đám cưới mua tấm vải và cắt ra may tã chờ đứa con đầu lòng ra đời.Tháng 10/1966 tôi ra đời, những tấm tã ấy dùng để quấn cho tôi. Anh Huy đi làm công nhân ở Lâm trường Hương Sơn, Hà tĩnh, hàng tuần có khi vài tuần anh về 1 lần. Chị Đào cùng cả gia đình làm lụng cật lực để kiếm sống. Mẹ tôi thương chị như con đẻ và chị yêu thương chăm chút chúng tôi như những đứa em ruột thịt của chị.  Đến năm 1968, anh Huy lên đường vào Nam chiến đấu chị vẩn không có bầu. Rồi chị đi làm thợ may, chị nhặt nhạnh những miếng vải vụn may thành những chiếc áo nhỏ bé xinh xinh, gói gọn trong đó niềm mơ ước đến ngày được làm mẹ.

Năm 1975, anh Huy trở về trong niềm vui khôn tả của cả gia đình. Anh chị sum họp đầm ấm cùng cả gia đình tôi được 6 tháng thì anh Huy trở lại Lâm trường Hương Sơn làm việc. Anh chị có 1 căn phòng nhỏ trong khu tập thể của xí nghiệp may thị xã Hà tĩnh. Anh thường làm thêm thứ 7, Chủ nhật để được nghỉ bù vào cuối tháng và về với chị. Nhiều lúc tôi thấy anh trầm ngâm buồn buồn nói với mẹ “Mẹ ạ! Con muốn có con quá! Bạn bè con có con hết rồi mà con lấy vợ hơn 13 năm rồi chưa có”. Mẹ tôi an ủi “mẹ cũng muốn có cháu để chăm bẵm, con gắng chăm lo sức khỏe. Biết đâu lỗi tại con chứ không phải tại vợ con”.

Cuối năm 1977 bỗng có tin đồn, anh Huy yêu 1 cô ở Hương Sơn và cô gái ấy đã có bầu. Chị Đào nghe tin tức tốc lên Hương sơn tìm chồng. Chị không kể gì cho gia đình nghe về chuyến đi đó nhưng sau đó, chị có bầu. Một bé trai kháu khỉnh, giống anh Huy như lột ra đời. Khỏi phải nói chúng tôi đã hạnh phúc nhường nào. Có 1 thầy bói bảo rằng “ thằng bé sinh tuổi Thượng đế Giáng sinh, nếu qua được 12 tuổi, 26 tuổi thì nó sống thọ”. Anh Huy đặt tên cháu là Hiệp. Khỏe mạnh như Hiệp sỹ. 3 năm sau, anh chị lại có tiếp đứa con trai thứ 2 – tên Lực – Lực sỹ. Niềm vui ngập tràn trong gia đình anh chị.

Năm 1983 tôi lên Hương Sơn thăm anh.Cả nhà tôi làm nông nghiệp. Tôi  đã  đi cấy, đi cày, gánh phân, tát nước cơ cực như bao nông dân khác. Nhưng khi chứng kiến anh tôi và những đồng nghiệp của anh làm việc tôi không khỏi xót xa. Những cựu chiến binh da xanh lét chưa qua hết những cơn sốt rét rừng, ngày ngày phải vào rừng sâu đốn những thân cây to hơn vòng tay người ôm chỉ bằng sức người. Bữa cơm của các anh chị chỉ là cơm độn hạt bo bo và rau rừng đắng chat. Vất vả, cơ cực nhưng chan hoà tình yêu thương.Cứ tối đến, mọi người lại cùng  hát vang những bài ca tràn đầy lạc quan.” Bài ca xây dựng”, Cuộc đời vẫn đẹp sao” “ra khơi” vv. Hình như với những người lính đã đi qua cuộc chiến, được sống để trở về xây dựng quê hương là hạnh phúc lớn lao mà không khó khăn nào làm họ nản chí. Tôi lân la nói chuyện với mấy chị cấp dưỡng. Họ kể “Anh Huy hồi trước làm thủ kho cho một đội sản xuất thuộc công ty Lâm nghiệp Hương sơn ở Sơn Hồng nhưng vì có vợ rồi mà yêu 1 cô gái trong làng, cô ấy đã có bầu nên anh Huy bị kỹ luật, tạm đình chỉ sinh hoạt Đảng và điều vào tận thâm sơn cùng cuốc nơi  Khe Trù  này khai thác gỗ”.   Một đứa bé 14 tuổi như tôi, nghe thế thì tức giận vô cùng. “cô gái nào mà tệ mạt thế, biết người ta có vợ rồi mà vẫn yêu nên anh tôi phải bị kỹ luật thế này. Tôi phải tìm ra cô gái đó và kêu chị dâu tôi lên đánh ghen mới được”.Thấy tôi giận dữ. các chị nói lại “ Không phải đâu! Cô gái ấy có bầu với sếp của anh Huy nhưng vì anh Huy muốn có con nên nhận là của anh Huy để sau này nhận đứa bé làm con nuôi. Nhưng từ ngày cơ quan biết chuyện đã kỷ luật và ngăn cấm không cho anh Huy gặp gỡ cô gái đó nữa để bảo toàn hạnh phúc gia đình anh và bảo vệ thanh danh của một cựu chiến binh, một Đảng viên.

Buổi tối đó, anh tôi trầm ngâm, buồn, không nói gì. Tôi chạnh lòng thương anh nên đòi anh kể tôi nghe mọi chuyện và hứa sẽ không nói lại cho ai biết. Anh Huy kể rằng anh và cô gái đó rất yêu nhau. Kết quả của tình yêu đó là cô gái đã mang thai. Anh rất muốn cưới cô làm vợ nhưng cơ quan biết chuyện đã cấm đoán anh gặp gỡ với người phụ nữ đó và chị Đào lên thăm anh, anh với chị Đào có con nên anh không thể bảo vệ được tình yêu của mình. Sau khi bị cơ quan điều lên Khe Trù làm việc anh có quay về tìm cô nhưng bố cô không cho gặp, bảo rằng cô đã lấy chồng, hãy để cho cô yên. “thế anh không yêu chị Đào nữa a?” Tôi ngây thơ hỏi. “có!  Anh yêu cả 2 người”. “ vô lý ! “ tôi vùng vằng. Anh bảo “ Lớn lên, em sẽ hiểu!”

Năm 1985,tôi qua Liên xô ( Cũ) du học. Rồi tôi cũng trãi qua bao thăng trầm của cuộc sống “yêu thương, giận hờn, tha thứ, chia ly” để hiểu được thế nào là tình yêu.Và tôi có con, tôi hiểu được tình cha con, mẹ con to lớn, sâu thẳm biết nhường nào.

Năm 1990, anh Huy và chị Đào về hưu, gia tài chỉ là cuốn sổ lương hưu. Anh Lượng xin đất của hợp tác xã cất cho  anh chị căn nhà gỗ đơn sơ. Anh nhận thêm ruộng cày cấy nuôi con, chị lăn lội sớm hôm đi chợ bán mớ chè, mớ rau nuôi 2 con ăn học. Đầu năm 1991, cháu Hiệp qua đời vì ngã vào vũng nước sau nhà. Không thể tả xiết nổi đau đớn tột cùng của anh chị. Trách giận bản thân, giằng xé tâm can, anh chị lại đi xem bói và thầy bói nói như ngày xưa (dù là thầy khác) “Cháu sinh tuổi Thượng đế Giáng sinh nên trời bắt lại về trời, anh chị đừng đau khổ quá”. (cho đến nay, tôi cũng chưa hiểu sinh nhằm ngày Thượng đến Giáng sinh nghĩa là sao).

Các anh chị em chúng tôi đều có gia đình riêng, mỗi người đều vật lộn với cuộc sống để mưu sinh, để tồn tại.

Năm 2004 anh Huy mất đột ngột khi anh mới 67 tuổi. Gia đình tôi hỏi chị Đào về đứa con anh bây giờ ra sao. Chị Đào bảo anh Huy bảo là con anh nhưng tất cả mọi người ở Cơ quan anh đều bảo đó là con của sếp anh. Năm 1993 anh có quay lên Hương sơn và sau khi trở về, anh trầm mặc 1 thời gian rất lâu. Anh bảo khi nào dành dụm được chút tiền anh sẽ đi tìm con dù anh hy vọng đứa bé đã có 1 gia đình đầm ấm. Chị Đào chỉ biết tên đứa bé là Thạch còn tên mẹ cháu là Phượng.

Cả nhà tôi bắt đầu tìm kiếm, mỗi người theo cách của mình. Chị Châu (vợ anh Lương làm bưu điện nên chị quen hầu hết nhân viên bưu điện ở Hương Sơn. Chị đã nhờ mọi người tìm kiếm cô gái tên Phượng có con trai là Thạch. Gặp bất cứ ai người Hương sơn là tôi dò hỏi. Tôi đã về lại Sơn Hồng ngồi ở quán nước ven đường trước cửa Công ty Lâm nghiệp Hương sơn hỏi xem có ai biết anh Huy làm ở Lâm trường Hương Sơn không nhưng tất cả đã đổi thay, không ai biết. Thế rồi tôi có được số điện thoại của anh Hòa – trưởng Công an xã Sơn hồng Hương sơn. Suốt ba năm trời tuần nào tôi cũng gọi điện cho anh Hòa tìm xem có tin tức gì không. Nhưng rồi vẫn bặt vô âm tín.

Biết bao lần xem chương trình “Như chưa hề có cuộc chia ly” tôi đã khóc khi chứng kiến những đứa bé lạc cha lạc mẹ phải chịu biết bao đau thương cho tới ngày đoàn tụ. Trong những đêm mưa tầm tã ở Sài gòn, nghe tiếng rao “Ai bánh giò đây?”Tôi giật mình thoảng thốt, có phải đó là tiếng cháu tôi? Hàng trăm lần tôi muốn viết thư cho chương trình “Như chưa hề có cuộc chia ly” tìm  giúp nhưng tôi đã dừng lại “Biết đâu cháu đang có 1 gia đình êm ấm và có người đàn ông nào đó đang yêu thương cháu như con ruột của mình”. Và cũng biết đâu, bố cháu không phải là anh Huy mà là sếp của anh như lời đồn đại. vậy thì việc tôi rao tin tìm cháu có thể gây phương hại đến cháu.

Tháng 8/2012 (năm nay) tôi về quê giỗ anh Lượng. Lòng tôi se sắt khi nhìn 2 nấm mồ đặt gần nhau. Tôi thắp hương lên mộ anh Huy “nếu anh còn có đứa con thất lạc, xin anh chỉ dẫn cho em tìm cháu về”. Tôi nghe trong gió thoảng “Có! Có!  Con anh! Con anh! ”.

Tháng11 vừa rồi nghe tin mẹ ốm, tôi bay về dù chị Châu (Vợ anh Lượng) bảo đừng về, mẹ ốm không nặng lắm. Tôi vẫn thường cảm ơn số phận vì nhà tôi có chị dâu tuyệt vời. Anh Lượng mất, chưa kịp báo hiếu mẹ nhưng đã có chị Châu chăm sóc mẹ tận tình hơn cả con đẻ. Mẹ tôi bảo “con đừng lo lắng gì cho mẹ. Mẹ rất mừng vì các con đã ổn định, các cháu đều được học hành đến nơi đến chốn. Điều kiện kinh tế đã đủ đầy không đói nghèo như trước. Mẹ chỉ boăn khoăn là con anh Huy không biết bây giờ ở đâu. “Con tìm khắp Hương sơn rồi mẹ ạ!” Tôi và chị Châu tranh nhau nói. “nó ở trong Đăklăk ấy!”. Mẹ tôi bảo. Ở với mẹ 1 tuần, tôi bay vào Sài gòn.

Tôi chuyển ra ở nhà mới từ tháng 2/1012 tới nay. Một buổi chiều buồn buồn, tôi lang thang đi về nhà cũ. Đứng trước của nhà, bất giác tôi cúi xuống nhìn thấy 1 mảnh giấy ướt nhòe nhưng vẫn còn đọc được “đây là lần báo thứ ba, nếu khách hàng không đến nhận thư ngày 29/11 chúng tôi sẽ gửi trả lại người gửi”. Đó là chiều ngày 28/11, đã hết giờ làm việc. Tôi chờ hết đêm đến sáng ra bưu điện thật sớm. Thư của anh Hòa công an xã Sơn Hồng Hương Sơn” Anh đã gửi cho em mấy thư, gọi điện cho cả tiệm ảnh mà ngày trước em gửi ảnh về trên bao ảnh còn ghi số diện thoại của họ nhưng không ai tìm ra em ở đâu. Đã có tin về cháu em!”. Tôi gọi ngay cho anh Hòa  “có đúng con anh Huy không”. Đúng! Anh Huy đặt tên cho nó là Thạch – Thạch Hà. Mẹ nó không phải tên Phượng mà là tên Thiềm, làm anh tìm suốt 5  năm nay. Chị Thiềm lấy chồng sinh thêm được 1 cháu gái nhưng duyên phận không thành. Một mình chị nuôi 2 con. Bây giờ họ ở đâu? “ Ở Đăklăk”. Tôi như nghẹt thở, mới tuần trước mẹ tôi nói cháu ở Đăklăk.. Anh tìm ngay cho em địa chỉ cụ thể. Mấy ngày sau, anh Hòa mới gọi cho tôi “ họ ở thôn 9, xã Ea Kly,  huyện Krông Păk, Đăklăk.”.

            Tôi và người anh họ trên xe ôm đến huyện EaKly

Chỉ còn 2 vé trong chuyến bay lên Đăklăk vào hồi 18 giờ. Tôi và người anh họ vội vã ra sân bay. Tôi tìm mãi nhưng anbum ảnh gia đình để ở valy nào không nhớ. Tôi chạy lên phòng thờ, thắp hương “Anh sống khôn chiết thiêng, cho em mang theo ảnh anh, dẫn đường chỉ lối cho em tìm ra cháu”. Tôi gỡ bức ảnh anh Huy trên bàn thờ, bỏ vào va ly chạy vội ra sân bay.  Thị Xã Buôn Ma thuật đón tôi buổi hoàng hôn, bầu trời tìm thẫm, gió đại ngàn thôi vi vu mát rượi. Không khi thoáng đãng trong lành, khách sạn sạch sẽ nhưng tôi không sao chợp mắt được. 7 giờ sáng hôm sau, anh Đoàn Hữu Ý – Giảng viên trường Đại học Tây nguyên, bạn của anh Trường ( anh kết nghĩa của tôi) đón chúng tội. Anh Ý chở tôi, một người xe ôm chở anh họ tôi tìm về huyện Krông pak. Chúng tôi đi qua những cánh đồng xanh tốt, bạt ngàn Cà phê đang mùa bói quả Tôi gặp ở đây những khuôn mặt thân thiện chất phác, những dáng người lam lũ trên ruộng đồng. Cứ đi 1 đoạn chúng tôi lại dừng lại hỏi đường. Người dân ở khắp các tỉnh thành Miền Bắc vào xây dựng vùng kinh tế mới nơi đây. Đông nhất vẫn là người Thái Bình, Thanh Hóa và Nghệ tĩnh. Hỏi thăm rất nhiều người “chị Thiềm quê Hương Sơn” người dân rất nhiệt tình lắng nghe, chỉ bảo  đường đi đến thôn 9 nhưng chưa ai biết chị Thiềm.Mãi đến gần trưa, chúng tôi dừng lại trước 1 đám đông đang làm lễ tân gia nhà để hỏi thăm nhà chị Thiềm. Tôi nghe tiếng xì xào “Chị Thiềm không có chồng mà có con ấy à?”. Chị Thiềm ở trên Thị xã với con gái, không có ở đây”. Vậy cho tôi biết nhà của Thạch. “Ờ cái thằng Thạch – con không cha ấy à?”. Người dân ở quê rất yêu thương, đùm bọc lẩn nhau nhưng những định kiến từ ngàn xưa thì không dễ một sớm, một chiều mà thay đổi. Có những người vẫn thường “ Khẩu xà, tâm phật”. Có lần tôi và mấy người trong Ban liên lạc phụ huynh trường Nguyễn Du đã phải họp xét kỹ luật một học sinh thường ngày rất hiền lành những hôm đó đã đấm liên hồi vào mặt đứa bạn đền nỗi giập cả sống mũi. Khi hỏi lý do vì sao, em òa khóc tức tưởi “Bạn đó bảo em là đồ con hoang, em không phải con hoang, mẹ em bảo bố em chết rồi”. Nước mắt ứa ra trên mắt những phụ huynh có con mình cũng đồng trang lứa với em học sinh kia. Có lẽ Thạch cũng đã từng gặp những lời đồn đại ác nghiệt đó.Lòng tôi nhói đau!

 CON GÁI THẠCH TRONG CĂN NHÀ  ĐƠN SƠ

Chúng tôi đến nhà, 2 đứa bé, một trai một gái ở nhà “Bố cháu đang thu hoạch cà phê ngoài rẫy”. Tôi bồng 2 đứa bé lên xe, ra rẫy tìm Thạch. Thoáng trông, tôi đã thấy nghẹt thở vì đôi mắt của Thạch rất giống mắt anh Huy.  Ba người đi cùng tôi, nói với tôi bằng tiếng anh “Thạch có đôi mắt giống em đó!’. Tôi bảo với Thạch, “cô là bạn của mẹ cháu từ Hương sơn vào đây tìm. Cô đã tìm mẹ cháu rất lâu, cháu phải đưa cô đến gặp mẹ ngay”. Đã 11g, vừa đi làm về hẳn là đói lắm nhưng Thạch thay vội áo quần, lên xe chạy về hướng thị xã Buôn ma thuật. Tới nơi đã 2 giờ chiều, anh Ý phải về trường coi thi. Tôi lên ngồi xe Thạch “Bố cháu làm gì? Người ở đâu?”. Mẹ bảo bố cháu người Thạch hà, cháu không biết mặt bố. Gần đây ông thầy bói bảo  “Con tìm về quê nội đi, họ đang mong con đấy, cô con đi tìm con khắp nơi”. “Thế sao cháu không đi tìm? “ Mẹ cháu bảo bố cháu mất rồi. Cháu cũng dự định thu hoạch xong mùa cháu sẽ về Hà tĩnh tìm họ hàng bên nội cháu. Cháu học xong cấp 2 ngoài kia, Hồi mới vào đây không có trường cấp 3 nên cháu không học tiếp được. Chỉ có 3 mẹ con di dân tự do, không có họ hàng thân thích, tự cuốc đất trồng cây, cơ cực lắm cô ơi! Cháu và mẹ đã làm việc cật lực cho em cháu vào học Đại học ở Sài gòn. Giờ em đang làm kế toán cho 1 công ty và chồng em là phóng viên báo Nông Thôn ngày nay. Bây giờ thì ổn rồi, cháu không học được ở trường thì cháu tự học cách người ta làm và cháu làm theo”.

Thạch không nói tôi cũng biết 3 mẹ con cháu đã cơ cực thế nào.Tôi hiểu từ sự trãi nghiệm của chính cuộc đời tôi và những anh chị em trong gia đình tôi đã nổ lực vô cùng để thoát khỏi đói nghèo. Mấy tháng trước, đi công tác ở Đăklăk, tôi tới thăm 1 người trong làng đi xây dựng kinh tế mới ở huyện Krông Buk. Chị gặp tôi, khóc như mưa như gió “Em ơi, 30 năm rồi mới được gặp em. Những năm mới vào chị đã tưởng không kiếm nổi thóc gạo để sống và không biết bao giờ có tiền mà về thăm quê. Trước mặt chỉ là cánh rừng mịt mù cây dại, rắn, rết, sên, vắt đủ thứ, không có điện, thiếu nước uống, đói cơm ăn.Tất cả lao vào cuốc đất khai hoang, có những người bị rắn cắn chết, có người dẫm phải mìn mất mạng, rồi ốm đau, bệnh tật, cả sốt rét rừng, rồi nỗi sợ Punrô. ..Nghĩ lại cứ thấy kinh hoàng.