Mở đầu bài diễn văn, Obama đã nhắc lại những lý tưởng được đề ra trong Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ: "Chúng tôi khẳng định một chân lý hiển nhiên rằng mọi người sinh ra đều bình đẳng, rằng tạo hóa đã ban cho họ những quyền tất yếu và bất khả xâm phạm, trong đó có quyền Sống, quyền được Tự do và mưu cầu Hạnh phúc!".

Ông ca ngợi những nhà lập quốc đã tạo cho nhân dân Hoa Kỳ một nền cộng hòa, một chính quyền của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Ông cho rằng, trong hơn 200 năm qua, các thế hệ của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ đã đấu tranh kiên cường, bền bỉ để gìn giữ tư tưởng lập quốc đó. Ông nhấn mạnh: “Với máu tứa ra từ vết roi và máu tứa ra từ vết gươm chém, chúng ta nhận ra rằng không có sự liên hiệp nào dựa trên những nguyên tắc về tự do và bình đẳng lại có thể sống sót trong hình hài nửa nô lệ, nửa tự do. Chúng ta đã tự làm mới mình và thề cùng nhau tiến lên phía trước”.

Ông nói đến những hằng số trong tính cách của người Mỹ. Đó là tính sáng tạo, tinh thần kinh doanh, lao động miệt mài và trách nhiệm cá nhân.

Obama triết lý: “Thời thế thay đổi thì chúng ta cũng phải thay đổi, rằng sự trung thành của chúng ta với những nguyên tắc lập quốc đòi hỏi chúng ta phải có những giải pháp mới đối với những thách thức mới, rằng việc bảo vệ những quyền tự do cá nhân của chúng ta đòi hỏi hành động tập thể một cách mạnh mẽ….Chính lúc này, hơn bất kỳ lúc nào khác, chúng ta phải làm những việc này cùng nhau, như một quốc gia, như một dân tộc”.

Theo Obama, một thập kỷ chiến tranh và khủng hoảng càng tôi luyện ý chí quyết tâm của người Mỹ. Nay là thời kỳ phục hồi kinh tế. Ông tin tưởng sự nghiệp phục hồi kinh tế sẽ thành công vì những khả năng của nước Mỹ là vô hạn, vì nước Mỹ có tất cả những tính cách mà thế giới không biên giới này đòi hỏi: tuổi trẻ và động cơ tiến lên, sự đa dạng và cởi mở, năng lực bất tận đối phó với rủi ro, khả năng tái tạo thiên phú.

Ông nhận thấy rõ: những cách làm, những chương trình mòn cũ của Mỹ không còn đủ đáp ứng những nhu cầu của thời đại. Vì thế  nước  Mỹ  phải vận dụng những ý tưởng và công nghệ mới để tái tạo chính quyền, sửa đổi luật thuế, cải tổ trường học và tăng cường năng lực cho công dân Mỹ với những kỹ năng họ cần để làm việc, để vươn cao hơn. Mặt khác, Obama vẫn khẳng định: Dù công cụ thay đổi nhưng mục đích không thay đổi. Sự không thay đổi đó là: Quốc gia Hoa Kỳ vẫn ban thưởng cho nỗ lực và quyết tâm của từng cá nhân người Mỹ! Các cải cách thể hiện trong các chương trình y tế và an sinh xã hội không biến nước Mỹ thành quốc gia của những kẻ ăn bám hưởng thụ mà ngược lại, chúng cho phép nước Mỹ được tự do hơn để đối mặt với những thứ mạo hiểm và rủi ro đã giúp đất nước này trở nên vĩ đại.

Trong diễn văn nhậm chức Obama đã nói về trách nhiệm của nước Mỹ đối với vấn đề biến đổi khí hậu. Ông cảnh báo: Nếu Mỹ thất bại trong chính sách ứng biến với biến đổi khí hậu thì đây chính là sự phản bội con em chúng ta và các thế hệ tương lai. Ông lấy làm tiếc vẫn còn có những người vẫn không tin vào những kết luận khoa học có tính thuyết phục về biến đổi khí hậu toàn cầu. Ông giải thích: “Dẫu có không tin thì chúng ta cũng không thể tránh được ảnh hưởng tồi tệ của những đám cháy lớn, hạn hán chết người và những cơn bão càng lúc càng mạnh hơn. Con đường tiến tới các nguồn năng lượng bền vững có thể lâu dài và đôi khi gặp nhiều khó khăn”. Ông kêu gọi phải phát triển công nghệ mới thích ứng với điều kiện đã thay đổi, bởi hai lẽ. Thứ nhất, phát triển công nghệ mới sẽ duy trì sức sống cho nền kinh tế Mỹ; Thứ hai, Mỹ cần góp phần vào việc bảo vệ hành tinh xanh, bảo vệ những của quý của quốc gia như rừng, sông hồ, đất trồng trọt và những đỉnh cao tuyết phủ. Chưa có một tổng thống nào nói rõ về trách nhiệm của Hoa Kỳ đối với vấn đề biến đổi khí hậu như Tổng thống Obama.

Tuy có nhấn mạnh đến chiến thắng bằng hòa bình, Obama vẫn khẳng định mạnh mẽ: “Chúng ta sẽ bảo vệ người dân của chúng ta và đề cao những giá trị của chúng ta thông qua sức mạnh của vũ khí và sự cai trị của luật pháp”.

Về chính sách đối ngoại, Tổng thống Mỹ đưa ra thông điệp: Cố gắng giải quyết những khác biệt với các quốc gia khác một cách hòa bình; nước Mỹ sẽ giữ vai trò mỏ neo của những liên minh mạnh ở mọi góc của địa cầu; tái lập những thể chế giúp mở rộng năng lực của Mỹ đối phó với những khủng hoảng ở nước ngoài, bởi lẽ không ai có nhiều lợi ích trong một thế giới hòa bình hơn quốc gia hùng mạnh nhất trong thế giới đó là Mỹ. Nước Mỹ tiếp tục ủng hộ nền dân chủ từ châu Á tới châu Phi, từ châu Mỹ tới Trung Đông, bởi vì, theo Obama, những lợi ích của Mỹ và lương tâm của người Mỹ bắt buộc nước Mỹ phải đứng về phía những người còn đang mong mỏi được tự do.

Cuối bản diễn văn ông Obama kêu gọi các công dân Mỹ: “Chúng ta hãy cùng nhau ấp ủ với tinh thần phục vụ nghiêm túc và niềm vui to lớn những gì là quyền bẩm sinh của chúng ta. Với nỗ lực chung và mục đích chung, với đam mê và dâng hiến, chúng ta hãy cùng đáp lại lời kêu gọi của lịch sử và mang theo ánh sáng tự do quý giá này tới một tương lai dù bất định!”.