Hắn đặt chậu lan trước ban thờ, thắp nén nhang xin ông bà, bố mẹ cho phép hắn đến thăm một người sắp mất.

 Hắn vẫy chiếc taxi nháy đèn mời khách đầu tiên. Dựa lưng vào ghế, hắn thả cho suy nghĩ  trở về quá khứ.

 Vào ngày này, hơn năm mươi năm trước, hắn còn là một cậu bé ngồi trên hè lau lá lan. Dưới bếp, mẹ hắn cùng bà nội chuẩn bị đồ cúng tiễn đưa ông Công, ông Táo về trời. Bố hắn ngồi trên bộ tràng kỷ, đang tráng ấm chén pha trà. Hắn giật mình quay lại, khi nghe tiếng đạp mạnh cánh cổng và nhìn thấy 3 người đàn ông chạy xồng xộc vào trong sân.

 Con mời khách vào trong nhà uống nước –Bố hắn từ trong nhà nói vọng ra. Không đợi hắn mời, người thanh niên mà hắn biết trước đây là thợ cầy của nhà hắn đã nói oang oang: - Bọn này đ. có thời gian uống nước! Chúng tao đến hỏi mày, tại sao mày và con mụ già nhà mày (1) hôm qua không đi họp. Chúng mày coi thường Đội thế à? Hắn quá đỗi ngạc nhiên khi thấy người đang nói chính là anh Xương –người thợ cầy trước đây của nhà hắn. Một người hiền khô, thường hay xoa đầu hắn mỗi khi cho hắn con cà cuống, con cà liễng, con muỗm và thường xưng con với bố mẹ hắn, thế mà giờ đây quát như Trương Phi trong các buổi diễn tại sân đình. Hắn ngước mắt nhìn, mồm há hốc.

 - Đù mẹ thằng này, mày nhìn cái . . . Cùng với những câu tục tĩu là chiếc gậy tre vung lên và giáng xuống chiếc chậu địa lan. Chiếc chậu cổ vỡ thành nhiều mảnh, những thân lan mà cả nhà hắn nâng niu giờ rách bươm, ứa nhựa. Hắn điên tiết lao vào tên thợ cầy, nhưng đã bị người đi cùng đạp hắn lăn qua các bậc thềm. May mà bà nội đỡ kịp, nên hắn không bị rơi xuống sân gạch. Máu từ vết thương trên đầu hắn phun ướt một bên má bà. Từ hôm ấy, trong cuộc đời của hắn, đã nhiều lần giữa đêm khuya, hắn kêu ú ớ, tay ôm đầu, lưng toát mồ hồi hột khi mơ thấy chiếc gậy tre giáng xuống đầu hắn cùng với câu chửi thề: - Đù mẹ thằng này, ông sẽ giết mày.  

 Hắn đi bộ, hỏi thăm mãi rồi cũng tìm ra địa chỉ của người hẹn gặp hắn.Một người đàn bà già, nhỏ, thấp, lưng còng, tóc thưa màu cháo lòng buộc túm lại phía sau gáy bằng một sợi thun to bản đã ngả màu đất, khuôn mặt hốc hác ra mở cửa và hỏi: - Có phải ông là ông giáo. . . .? Hắn trả lời và bước theo bà vào nhà.

 Hắn nhận ra chiếc giường kê ở góc phòng khi nghe thấy tiếng chào yếu ớt. Một bàn tay to gầy với những ngón tay ngắn từ trong chiếc chăn len tầu cũ kỹ đưa ra chào hắn. Hắn đưa tay ra, nhưng rồi dừng lại để tháo găng. Hắn không ngờ gặp lại người thợ cầy của gia đình mình trong hoàn cảnh này.

 Hắn thốt nên hai từ: - Anh Xương! Mắt hắn nhòa đi.

 Đã nhiều lần hắn nghĩ đến anh. Khuôn mặt anh trong tâm trí hắn khi hiền khô, khi dữ tợn, nhưng lúc nào cũng thừa sinh lực như một con bò mộng được chủ nuôi nấng chu đáo. Hắn không ngờ gặp lại anh trong tình trạng này. Những điều hắn suy nghĩ trên đường đi đến đây để chuẩn bị nói với anh, chứa chất cả những dồn nén từ hơn năm mươi năm trước giờ đây biến đi đâu mất. Cuối cùng hắn vẫn lại là hắn, một kẻ luôn sống thanh thản, giản dị và dường như không bon chen, không hận thù, yêu thiên nhiên, yêu hoa lá, yêu quý muôn loài, yêu thương và chăm sóc vợ con hơn cả bản thân mình.

 Hắn vén chăn cho anh và quay người định ngồi xuống thành giường, nhưng người đàn bà đã ngăn lại và chỉ vào chiếc giường. Lúc này hắn mới để ý đến chiếc giường dẻ quạt thời bao cấp, và những viên gạch thẻ cũ còn nham nhở vữa ba ta(2) kê thay chân giường.

Hắn ngồi xuống chiếc ghế xuân hòa cũ kỹ, mà lớp đệm của nó được thay bằng ống của chiếc quần cũ gập lại.

Anh cầm tay hắn. Đôi bàn tay to, thô, gầy, lạnh ngắt bao trọn đôi bàn tay mềm, nóng nhỏ bé của hắn. Hắn thấy những giọt nước mắt lăn dài trên đôi má hõm sâu của anh.

-Tôi không có quê. - Anh nói: - Tôi cũng không biết bố mẹ mình là ai. Tôi được cụ Ký Giảng trong làng ta nhặt từ bến xe Hưng Yên về nuôi. Cụ mất, gia đình sa sút tôi đi làm thợ cày cho gia đình chú và các gia đình khác trong thôn, trong xã. Tôi vẫn nhớ bà nội và bố mẹ chú thương tôi nhất, thế mà . .  . . . Anh khóc.

 Hắn quay đi để giấu giọt nước đang ứa ra trong khóe mắt. Hắn thương anh, thương thực sự khi thấy vợ chồng anh trong hoàn cảnh này. Bất giác, hắn nhớ tới lời khuyên của bà nội năm xưa, khi hắn nắm chặt tay hứa với bà là sẽ trả thù kẻ đã hùng hổ xông đến nhà  vào buổi sáng năm nào và đập vỡ chậu lan nhà hắn. Nụ cười móm mém, hiền hậu của bà hiện lên trong tâm trí hắn và lời bà văng vẳng bên tai: - Bà biết  cháu sẽ không trả thù, là người phải biết học tha thứ. Có lẽ lời khuyên của bà đã góp phần tạo nên nhân cách sống của hắn.

 Hắn lấy giấy chấm nước mắt cho anh và an ủi: Mọi việc đã qua rồi anh ạ, nhớ lại làm gì cái thời lầm lỡ ấy! Anh không thấy em cũng đang xếp hàng và anh sắp đến lượt đó sao?

Anh huơ huơ tay, hơi thở mệt nhọc: - Chú để anh nói. Anh có nói hết thì mới thanh thản ra đi được! Đã có lần anh dự định về nơi đã nuôi anh lớn lên, để thăm lại nơi ấy và đến thắp nén nhang xin các cụ nhà chú tha lỗi cho anh. Nhưng anh đã không vượt qua được sự đớn hèn trong con người mình, giờ thì đã muộn. . .

  Anh đưa tay về phía cuối giường, người vợ đưa cho anh một chiếu túi nilon nhỏ. Anh đặt chiếc túi vào tay hắn và nói: -Anh gửi chú chút lễ mọn và nhờ chú dâng lên bàn thờ xin với linh hồn các cụ tha thứ cho anh - Một kẻ bỏ đi, một kẻ bất nhân, bất nghĩa. . . .

Hắn gật đầu, nắm chặt tay anh. Hắn mong anh hãy giữ gìn sức khỏe, đừng suy nghĩ nhiều.

 Hắn lấy gần hết số tiền trong ví mình, nhét vào đôi bàn tay khô lạnh của anh và vội vã xin phép ra về. Hắn không dám ngồi thêm chứng kiến hoàn cảnh của gia đình anh.

 Sau đợt cải cách ruộng đất, Anh được gửi đi học tại Trường bổ túc công nông và sau đó lấy bằng đại học. Cuộc đời anh thăng tiến như diều gặp gió, người làng hắn đã nhiều lần gặp anh đi xe Lada về tỉnh làm việc. Nhưng rồi, anh dính vào một vụ tham nhũng và lĩnh án mười năm tù giam. Mãn hạn tù, anh thành lập Công ty trách nhiệm hữu hạn về xuất nhập khẩu hàng nông sản. Nhưng cách đây mấy năm công ty của anh đã bị tuyên bố phá sản. Hai thằng con trai và  cô con dâu cả của anh thay phiên nhau đi trại cai nghiện như đi chợ phiên. Cô con gái út đang học năm thứ hai Trường cao đẳng sư phạm thì bị điên sau một cuộc tình tan vỡ. Suốt ngày, cô đi lang thang trên đường phố tìm những anh chàng đẹp trai. Vợ anh, một mình vật lộn với cô con gái, chăm sóc chồng đổ bệnh từ ngày công ty phá sản và mấy đứa cháu nội bơ vơ. Nhà cửa, đất đai, tiền bạc của anh lần lượt ra đi.

 Hắn sắm lễ vật anh đưa vào một chiếc đĩa dâng lên ban thờ, thắp nén nhang thưa lại với tổ tiên về lời sám hối. Những tia nắng vàng nhạt hiếm hoi giữa mùa đông chiếu qua khe cửa, hòa với khói hương thơm lan tỏa khắp phòng. Văng vẳng đâu đây tiếng chim cu gáy gọi bầy.

 Đang ăn cơm tối thì nhận được tin anh ra đi rồi, hắn thầm mong cho linh hồn người ấy siêu thoát. Âu cũng một kiếp người.

 Hà Nội, ngày 3/2/2013