Sáng nay 02/12/2013 tại trụ sở số 1 Liễu Giai, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức Lễ kỷ niệm 60 năm nhân ngày thành lập.

Ngày 02/12/1953, giữa lúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân ta đang ở giai đoạn quyết liệt, với tầm nhìn xa rộng, chuẩn bị cho công cuộc xây dựng, phát triển đất nước sau hòa bình, Trung ương Đảng ta đã quyết định thành lập Ban nghiên cứu lịch sử, địa lý, văn học (tiền thân của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam ngày nay), đặt nền móng cho sự hình thành, xây dựng và phát triển nền khoa học xã hội của nước ta. 

Trong 60 năm qua, các nhà khoa học của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đã có những đóng góp nhất định cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước:

- Bằng những cứ liệu khảo cổ học và sử học đã chứng minh thời kỳ Hùng Vương thực sự tồn tại trong lịch sử dân tộc, chứ không chỉ là huyền thoại.

- Bằng các công trình nghiên cứu đã góp phần làm rõ lịch sử hình thành, phát triển của dân tộc, đất nước, con người Việt Nam, các giá trị và bản sắc văn hóa của dân tộc; góp phần bảo tồn di sản văn hóa dân tộc; khẳng định chủ quyền quốc gia và sự toàn vẹn lãnh thổ của đất nước thông qua việc cung cấp những nguồn sử liệu có giá trị khoa học.  

- Đã hoàn thành bộ Lịch sử Việt Nam 15 tập, đã xuất bản 75 tập Sử thi Tây Nguyên, 23 tập Tổng tập văn học dân gian của các dân tộc thiểu số, hoàn thành 6 tập bộ sách Lịch sử văn hóa Việt Nam.

- Từ những minh chứng về kinh tế, quân sự, lịch sử, các nhà khoa học xã hội đã lập luận: Mỹ có những hạn chế về sức mạnh kinh tế, sức mạnh quân sự, Việt Nam hoàn toàn có thể đánh và thắng Mỹ.

- Chứng minh sự cấp thiết phải xóa bỏ cơ chế tập trung, bao cấp về kinh tế, về tư duy.

- Đưa ra quan điểm về xây dựng Nhà nước pháp quyền, về cải cách tư pháp, cải cách pháp luật; về thừa nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người ở Việt Nam.

- Đã xây dựng được những bộ từ điển tiếng Việt có giá trị ứng dụng cao.

- Đã có 20 công trình, cụm công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, 24 công trình, cụm công trình được tặng Giải thưởng Nhà nước về khoa học.

Tuy nhiên, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam còn khá nhiều yếu kém, bất cập:

-  Nhiều vấn đề lý luận về phát triển kinh tế, chính trị, xã hội, dân tộc, tôn giáo, đối ngoại; về khủng hoảng kinh tế- xã hội... hiện nay chưa được kiến giải hoặc kiến giải chưa đầy đủ và có sức thuyết phục.

-  Sản phẩm nghiên cứu tuy nhiều về số lượng, nhưng còn ít những công trình có giá trị về lý luận và thực tiễn.

-  Đội ngũ các nhà khoa học yếu và mỏng, thiếu các nhà khoa học đầu đàn; không có các trường phái khoa học.

-  Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu, cách tiếp cận, kỹ năng nghiên cứu lạc hậu.

Là một một cán bộ của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, tôi ý thức sâu sắc về những yếu kém, về sự bất lực của mình trong hoạt động nghiên cứu khoa học xã hội. Có lẽ, thế hệ chúng tôi không còn thời gian để khắc phục nữa.

Hy vọng, các nhà khoa học trẻ, trong đó có những người đã du học ở các nước về có cách tiếp cận mới, say mê nghiên cứu hơn chúng tôi và đạt được những thành công lớn trong nghiên cứu khoa học xã hội.