Ngày ấy, chúng tôi ở chiến trường ra cùng về an dưỡng tại Tiểu đoàn 153 Thái Bình. Dũng là lính đặc công còn tôi là dân trinh sát nên quen nhau ngay từ ngày đầu, rồi quý nhau như anh em ruột. Thấm thoắt đã gần bốn mươi năm, tôi đã nhận sổ hưu, còn nó hôm qua mới mãn hạn tù. Và nửa đêm, điện thoại gọi tôi ra bến xe Nước Ngầm đón nó. Cái thằng . . .

 Rồi chúng tôi cùng đi ôn thi và dự thi đại học. Dũng mong làm giáo viên dạy học gần nhà để có điều kiện chăm sóc mẹ nên chọn khoa Văn, Trường Đại học Sư phạm 1 Hà Nội. Tôi thích nghề Y, nên thi vào Phân hiệu Đại học Y khoa Thái Bình*. Dũng đẹp trai, thư sinh, thơ hay chữ đẹp khiến nhiều em yêu thầm trộm nhớ. Hôm chia tay để nhập học, nó nhét vào ba lô của tôi mấy quyển sổ và vài cây bút rồi bảo: “- Chia để mày khỏi tủi thân”.

Trước ngày tôi đi Liên Xô học, hai thằng ra quán làm mấy vại bia hơi chia tay. Vừa uống tôi vừa hỏi nó yêu cô nào trong đám con gái ở nơi an dưỡng. Nó tròn mắt ngạc nhiên vì chưa kể chuyện người yêu với tôi. Rồi nó kể về mối tình với Hậu, cô y tá của trạm phẫu thuật dã chiến trung đoàn. Nó khoe, đã biết nơi người yêu đóng quân và đang tiết kiệm tiền để hè sang năm vào thăm. Biết nó sẽ không tiết kiệm được bao nhiêu từ số tiền phụ cấp chuyển ngành của hạ sĩ, nên tôi  đưa nó năm mươi đồng, gọi là thêm chút lộ phí. Dũng băn khoăn vì số tiền gần bằng hai tháng phụ cấp của nó. Nó hỏi tôi đã mua sắm đủ cho chuyến đi chưa. Tôi nói là sang Liên Xô thì thiếu gì mà phải mang đi cho nặng. Ba năm sau, Dũng lập gia đình. Tôi gửi tặng con búp bê, vì biết nó thích con gái đầu lòng. Ra trường, Dũng về dạy học tại Trường cấp 3 gần nhà. Vợ nó chuyển ngành về làm việc tại bệnh viện huyện gần trường. Tôi mừng cho nó đã đạt được ước mơ.

Về thăm Dũng vào mùa hè, khi tôi đã được phân công công tác. Một căn phòng trong dãy nhà cấp bốn dành cho giáo viên, rộng khoảng 18m2, kê một chiếc giường dẻ quạt, một chiếc bàn làm việc, một giá sách và chiếc tủ ly đóng bằng gỗ thùng hàng. Thấy con búp bê gần như mới nguyên, được trùm nilon cẩn thận ngồi góc tủ ly, nên tôi không hỏi chuyện con cái của nó. Buổi tối, khi còn hai thằng Dũng kể vợ nó đã ba lần sinh, nhưng các cháu đều không bình thường và mất sau đó ít ngày. Khi lên Hà Nội khám, mới biết cả hai vợ chồng nó đều bị phơi nhiễm chất độc màu da cam. Vì thế, chúng nó quyết định không sinh con nữa. Một thời gian sau, vợ chồng nó nhận một đứa trẻ sơ sinh bị mẹ bỏ rơi tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương làm con nuôi. Căn phòng có tiếng khóc, tiếng cười của trẻ thơ làm vợ chồng nó như trẻ ra. Mỗi lần ghé thăm thấy chúng nó hạnh phúc tôi cũng mừng.

Một hôm, gần hết giờ làm việc thì tôi nhận được điện thoại của Hậu báo tin chồng bị bắt vì tội giết người. Tôi bàng hoàng, phải mất một lúc lâu mới gọi điện báo cho bà xã biết, rồi ra bến xe về quê Dũng ngay trong đêm. Hậu kể, thằng con  nghiện ma túy đã nhiều năm, phá tán tài sản của bố mẹ, luôn uy hiếp mẹ đòi tiền. Dũng bàn gửi con vào trại cai nghiện, nhưng Hậu thương con không đồng ý. Tuần trước bố đi chấm thi, thằng con cầm dao dọa bắt mẹ đưa cho mười triệu đồng để cùng bạn đi Hà Nội chơi. Mẹ không đưa, nó đẩy mẹ ngã xuống giường, kề dao vào cổ đòi đưa chìa khóa tủ lấy sổ tiết kiệm. Đúng lúc ấy Dũng bước vào nhà, thấy cảnh đó anh bảo thằng con bỏ dao xuống nói chuyện với bố. Nó nhâng nhâng bắt bố đặt đủ số tiền mười triệu đồng lên bàn thì mới thả mẹ ra. Thấy bố đến gần, nó nói: “- Nếu mày tiến thêm một bước, thì tao sẽ cắt cổ con này”. Dũng ném chiếc cặp da vào góc nhà, lao đến tước dao của nó. Thằng con tránh sang một bên rồi vung dao chém bố. Dũng gạt con dao văng ra, rồi tát nó. Giận quá, nên cái tát của cựu lính đặc công mạnh quá mức cần thiết. Thằng con ngã xuống nền nhà, đầu va vào góc nhọn của viên gạch kê chân giường. Dũng ôm con, cùng vợ chạy sang bệnh viện cấp cứu. Trên đường đi, thằng con vẫn luôn mồm đe: “- Tao sẽ giết chúng mày”. Cháu mất ngay đêm đó, do não bị chảy máu trong. Mai táng con xong, Dũng tự đến công an thị trấn đầu thú, kể hết mọi chuyện. Hậu cứ ân hận vì đã nuông chiều con quá mức.

Sau phiên tòa, tôi và Hậu gặp Dũng để đưa mấy thứ cần thiết cho sinh hoạt cá nhân. Nó bảo: “- Tao đi tù vài năm, cho lòng thanh thản”. Nhìn bạn bước vào xe tù ở độ tuổi đang chuẩn bị nghỉ hưu mà buồn nẫu ruột nẫu gan. Tôi cố kìm nước mắt, đưa Hậu ra bến xe ô tô thị xã để về quê.

 ...Đang ngơ ngác trên sân bến xe Nước Ngầm, thì bất ngờ, Dũng vỗ mạnh vào vai tôi: “Mày không nhận ra tao à?”. Tôi quay lại và vô cùng ngạc nhiên vì thấy nó béo trắng và rất diện. Tôi bảo: “- Nhìn mày như tài tử điện ảnh thế này, làm sao tao nhận ra”. Nó bảo, tao may mà. Chúng tôi về nhà, pha trà uống, rồi nó kể chuyện đi tù.

Ngày đầu nhập trại, giám thị dẫn nó đến buồng giam số 3. Vừa bước vào,  thì một tù nhân, to khỏe, da ngăm đen, đầu trọc, chạy đến quỳ trước mặt hai người, tay khoanh trước ngực, chào to: “- Em chào thày ạ!”. Cả bọn trong phòng đều quỳ xuống và chào theo. Giám thị ngạc nhiên hỏi: “- Ngán! đây là thày mày à ? ”. Thằng Ngán đứng dậy, chắp tay thưa: “- Dạ, thưa cán bộ! Thày Dũng là thày giáo của con đấy ạ”. Tôi hỏi nó gặp học sinh cũ trong trại à. Nó bảo không. Ngày nó mới về trường, thằng Ngán thường trấn lột học sinh. Nó biết, đã đón đường nói chuyện tử tế, nhưng thằng Ngán không nghe, mà lao vào đánh. Nó không đánh mà chỉ tránh đòn. Khi thằng Ngán sơ hở, nó dùng hai ngón tay đánh đòn móc mắt, nhưng khi vừa chạm vào lông mày, thì dừng lại. Biết gặp cao thủ, thằng Ngán  quỳ xuống xin tha và suy tôn nó làm thày. Thằng Ngán là đại ca ở phòng giam số 3, thấy Dũng vào nên nhường chức. Từ ngày nó làm “đại ca” thì chấm dứt tình trạng trấn lột thức ăn của nhau. Nhận được đồ tiếp tế, tù nhân tự giác chia sẻ cho nhau. Biết nó là giáo viên văn, Giám thị trưởng chỉ định giữ chức Tổng biên tập báo tường của trại. Nó còn viết báo cáo giúp lãnh đạo trại và dạy kèm con mấy vị giám thị học. Nhờ vậy, nó không phải lao động ngoài trời và thỉnh thoảng được các sếp thưởng cho ít tiền. Dũng nói nhỏ: “- Mấy quản giáo nữ đứng tuổi chưa chồng thích tao lắm nhé. Các nàng cứ bảo, hết hạn tù anh ở lại dạy học cho trại, hưởng chế độ giáo viên. Nhưng tao nhớ Hậu lắm, không thể ở lại”.

 Buổi chiều, tôi đưa nó ra bến xe để về quê. Nhìn thấy chúng tôi, phụ xe nhanh nhẹn mời lên xe. Ngó đầu ra cửa sổ, Dũng cười nói với tôi: “- May quá, thế là tối nay tao được ăn cơm với Hậu rồi”.

Hà Nội, tháng 12/2013.