VIẾNG NHẠC SỸ PHAN HUỲNH ĐIỂU.

Mới sáng sớm ngày 30/06/2015, mở máy để làm việc, email đầu tiên tôi nhận được là của Hội trưởng Bùi Quang Ngọc “ Kính gửi anh chị em Kgu ! “ Nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu và nhạc sỹ Phan Nhân đã qua đời, những đại thụ của nền âm nhạc Việt Nam….Hẳn ai trong chúng ta cũng đều biết các nhạc sỹ này và các tác phẩm nổi tiếng của họ. Ngày 29/06/2015, ngày mất mát lớn của nền âm nhạc Việt Nam…

Chúng tôi liên tục gọi điện cho nhau, chia sẻ nỗi ngậm ngùi. Buổi tối cả hội tụ tập tại nhà chị Lam để đón chị Kim Thanh từ Hà Nội vào công tác và cũng để bàn việc đi viếng nhạc Sỹ Phan Huỳnh Điểu.

Mọi người nhắc lại kỹ niệm năm 1972 Hội sinh viên Kishinew tiếp đón 2 nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu và Văn Ký  khi các bác  được hội nhạc sỹ Liên xô (thời đó cả liên bang 15 nước ) mời sang trao đổi sáng tác, tham quan …nên được mời đi Matscơva, Leningrat và mấy nước cộng hoà trong đó có Molđôva. Tôi nhớ mãi chi tiết, trời tuyết rơi lạnh cóng mà 2 bác đi đôi giày rách.... Đất nước thời chiến tranh, nghèo khổ quá  nhưng những bài ca hy vọng vẫn âm vang.  Bốn mươi năm sau, các chị gặp lại bác Phan Huỳnh Điểu tại Đà Nẵng và bác vẫn nhớ tên từng người một với những lời thăm hỏi ân cần, thân thiết. Tôi chưa vinh dự được gặp bác nhưng đã được nhạc sỹ Hồng Hà con trai bác sửa cho nhiều lần khi cùng hội Kgu tập hát vì riêng em Cúc 1 mình 1 bè ( không biết hát). Tôi ấn tượng với anh vì anh rất đẹp trai , thân thiết, nhẹ nhàng với phong cách rất nghệ sỹ.

Chiều ngày 30/6/2015, chúng tôi tới nhà Tang lễ thành phố Hồ Chí Minh để viếng nhạc sỹ. Hàng trăm vòng hoa của các cơ quan đoàn thể đã đặt long trọng  tại đây.

Theo Wikipedia “ Phan Huỳnh Điểu (sinh ngày 11 Tháng 11 năm 1924,  mất ngày 29 tháng 6 năm 2015  là một trong những nhạc sỹ  tiêu biểu nhất của nền âm nhạc đương đại Việt Nam với những đóng góp to lớn cho sự phát triển của âm nhạc Việt Nam trong thế kỉ XX. Phần lớn các ca khúc của Phan Huỳnh Điểu là nhạc đỏ, nhưng ông cũng có nhiều ca khúc trữ tình đặc sắc. Ông được mệnh danh là "Con chim vàng của nền âm nhạc Việt Nam" và được Nhà nước Việt Nam trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật vì những đóng góp của mình cho sự nghiệp âm nhạc Việt Nam”.

Chúng tôi ngồi nói chuyện với nhạc sỹ Hồng Hà, anh kể rằng ba anh vẫn khỏe mạnh và yêu đời. Mấy hôm trước ekip làm chương trình “Tiếng hát mãi xanh” tới nhà, ông vẫn cùng mọi người hát bài “Cuộc đời vẫn đẹp sao”. Ông bảo để ông nghỉ ngơi vài ngày rồi hôm chung kết ông sẽ có mặt trên sân khấu. Thế rồi hôm sau nhập viện, được 1 ngày thì bác sỹ báo tin ông bị ung thư máu nên dù chuyền máu liên tục vẫn không thể phục hồi được và ông đã qua đời. Ba mẹ anh ất yêu nhau nên khi ông ra đi quá đột ngột sợ bà sốc nên cả nhà bàn nhau từ từ mới nói cho bà biết.  

Anh Hồng Hà kể nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu và nhạc sỹ Phan Nhân chơi thân với nhau. Sáng nay, nhiếp ảnh Phong Quang tới tặng gia đình bức ảnh 2 ông đứng chụp chung trước trụ sở Hội đồng nhân dân Tp. HCM nhìn ra đại lộ Nguyễn Huệ từ năm 2003.  Mọi người nói đùa , 2 ông đã bàn nhau 12 năm sau sẽ ra đi cùng ngày cho nên ông mới ra đi đột ngột như vậy. Ban đầu gia đình dự tính tổ chức tang lễ cho ông tại nhà  tang lễ bộ quốc phòng nhưng ở đó còn phải  làm cho mấy Đại tá, phải chờ đến ngày 2/7 nên gia đình quyết định tổ chức tại nhà tang lễ thành phố. Ủy ban nhân dân Tp. HCM  tổ chức rất tận tình, chu đáo. Phía bên phải là tang lễ của nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu, phía bên trái là tang lễ nhạc sỹ Phan Nhân. Nhạc sỹ Phan nhân tên thật là Nguyễn Phan Nhân , sinh năm 1930 Tại Long Xuyên, An Giang Ông được biết đến với nhiều ca khúc nổi tiếng như Hà Nội, niềm tin và hy vọng, Thành phố của tôi, em ở nơi đâu, bài ca cho em vv

Anh Hồng Hà kể ba anh quê ở Quảng Nam, ông yêu quê hương da diết nhưng chưa có  được những ca khúc bất hủ về quê hương mình, ông muốn con cháu ông tiếp tục sự nghiệp của ông, thay ông tri ân quê hương. Gia đình sẽ hỏa táng hài cốt ông tại nghĩa trang Phúc An Viên Quận 9, Tp.HCM. Một phần tro cốt của ông sẽ mang về rải trên dòng sông Hàn, quê hương ông.

Chúng tôi cung kính thắp hương vái lạy ông và đi vòng quanh quan tài. Tôi nhìn mặt ông lần cuối, 1 khuôn mặt phúc hậu vẫn hồng hào nằm im lìm nhưng như nhắn nhủ với chúng tôi rằng hãy yêu cuộc đời tha thiết bởi trong bất cứ hoàn cảnh nào thì “Cuộc đời vẫn đẹp sao”.

Chúng tôi về nhà, tôi nghĩ nhiều đến ông, đến 1 nhạc sỹ tài ba tôi chưa 1 lần gặp mặt nhưng để lại trong tôi bao cảm xúc bởi rất nhiều các bài hát của ông có lời từ các tác phẩm thơ.

Tôi vốn yêu thơ và nhiều lần thử tập làm thơ nhưng không làm nổi vì làm thơ khó quá chừng. Tôi kính trọng những tác giả để lại cho đời những vần thơ bất hủ và càng ngưỡng mộ những bài thơ được phổ nhạc thành bài hát. Khi nhạc sỹ phổ nhạc cho những bài thơ là thổi hồn vào đó lần nữa để những vần thơ chắp cánh bay lên đọng vào hồn người những cảm xúc sâu lắng. Nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu từng chia sẻ thơ và nhạc như 2 cặp song sinh. Cả 2 chắp cánh cho nhau bay lên và ông là người nối đôi cánh đó. Thông điệp chung trong những ca khúc phổ thơ tình yêu của Phan Huỳnh Điểu là tình yêu có sức sống mãnh liệt, càng xa càng bền vững, càng trong hoàn cảnh khốc liệt càng trường tồn. Dân tộc ta đã đi qua những cuộc chiến tranh vô cùng tàn khốc nhưng chúng ta đã chiến thắng vì ngay trong những giây phút sinh tử đó, mỗi người vẫn có niềm tin mãnh liệt vào ngày mai, vẫn thấy cuộc đời rất đẹp. Bài thơ “Cuộc đời vẫn đẹp sao” của Dương Hương Ly sẽ không được nhiều người biết đến thế, yêu mến đến thế nếu không có đôi cánh âm nhạc nâng lên. Tôi càng cảm phục hơn khi biết về hoàn cảnh xuất xứ của bản nhạc, đó là vào năm 1970, khi nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu nhập viện từ chiến trường về trong tình trạng da bọc xương, được cô y tá tận tình chăm sóc đã làm bật lên trong ông những giai điệu cho ca từ đầy sức sống:

“ Cuộc đời vẫn đẹp sao,

Dù đạn bom man rợ thét gào

Dù thân thể hiển nhiên mang đầy thương tích

Dù xa cách hai ngã đường chiến dịch,

Ta vẫn cùng chung nhau 1 ánh trăng ngần”.

Bài hát vang lên ngay trong bệnh viện, khi ca sỹ Quốc Hương ghé vào thăm ông và đã trở thành liều thuốc tinh thần vô giá cho bệnh nhân. Và rồi bài hát bay qua không gian, ra chiến trận, đến với mọi miền tổ quốc mang đến cho mỗi người tình yêu mãnh liệt với cuộc sống, niềm lạc quan vô bờ  bến ngay cả khi đạn bom đang man rợ thét gào. Đôi khi đang chùng lòng vì một nỗi buồn nào đó, tôi bật bài hát lên và khe khẽ hát theo “Cuộc đời vẫn đẹp sao”.

Một thời, chỉ 1 lời hẹn ước đôi lứa đã đủ sức chờ đợi nhau suốt 20, 30 năm có lẽ một phần rất lớn là nhờ những ca khúc nói lên sức sống bền bỉ , mạnh mẽ của tình yêu trong chiến tranh như ca khúc “Sợi nhớ sợi thương” ( Thơ Thúy Bắc). Ca khúc này được nhạc sỹ lồng vào chất dân ca Nghệ Tĩnh rất đậm đà nên một thời tất cả dân quê tôi hát bài hát này trong các lễ hội . Các cô gái thể hiện không thời gian, không gian nào ngăn cách được tình yêu em dành cho anh nên khi cất lên tiếng ca “nghiêng hết về bên anh” thì nghiêng mình vô cùng duyên dáng.

Nhạc sỹ gắn bó với Miền đông Nam bộ và đã để lại nơi đây ca khúc nổi tiếng “Anh ở đầu sông, em cuối sông” (Thơ Hoài Vũ). Khi ca khúc ngân lên thì nó không là dòng sông của thiên nhiên nữa, nó là sự gắn kết của 2 tâm hồn cùng chung 1 cội nguồn, một lý tưởng, gửi cho nhau những tình cảm ấm nồng qua hình ảnh dòng sông.

Hồi nhỏ chúng tôi học bài thơ “Bóng cây Kơ-nia”  Tôi hỏi thầy Hân sao không là bóng cây lim, cây táu, cây hồi vv là những giống cây rất quý sách vở nào cũng ghi  ở Việt Nam mà lại là cây Kơ-nia. Thầy Hân giải thích rằng nhà thơ Anh Ngọc gắn liền với núi rừng Tây Nguyên, những năm tháng lăn lộn ở đây đã làm ông am hiểu về cuộc sống của đồng bào Tây Nguyên và cây Kơ- nia không chỉ là 1 cây rừng mà nó gắn với đời sống tâm linh của người dân Tây Nguyên.

Cái “tiếng thương thầm” da diết ấy:

 “Bóng ngả che ngực em,

Bóng tròn che lưng mẹ”

Không chỉ dừng lại ở tình cảm em dành cho anh, mẹ dành cho anh mà nâng lên tầm cao hơn, “Em và mẹ nhớ anh, Uống theo nguồn Miền Bắc”. Ngần ấy thôi, bất chợt một ngày đã làm xao xuyến trái tim của nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu, ca khúc Bóng cây Kơ-nia ra đời từ đó. Nhưng phải là 6 năm sau, khi ông đã sống cùng dân làng tây Nguyên, hiểu những tấm lòng của đồng bào Tây Nguyên yêu thương bộ đội, nhường cơm sẻ áo cho chiến trường Miền Nam thì hình ảnh, âm điệu và cuộc sống của đồng bào Tây Nguyên cứ hiện lên rõ nét trong trí óc và rung lên những nốt nhạc. Thực ra cũng đã có một số nhạc sĩ phổ bài thơ này, nhưng phải là nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu thì cuộc hôn phối thơ nhạc kia mới vang ngân và tỏa sáng. Giai điệu trữ tình kể lể, chợt luyến láy vút cao, chợt dập dồn trúc trắc, một loại nhạc phẩm khó cho những ca sĩ bình thường thể hiện, lại càng khó hơn cho đại chúng.

Không chỉ làm thơ là phải thai nghén tứ thơ, đợi chờ cảm xúc, chắt lọc ngôn từ mà phổ nhạc ca khúc từ thơ nhạc sỹ cũng mất đến 6 năm trời. Chúng ta nghe, cảm nhận, thưởng thức những ca khúc và thốt lên “Hay quá! Tuyệt vời quá!” nhưng đâu có biết rằng để có những tác phẩm để đời cho hậu thế tác giã cũng phái rút hết gan ruột của mình, vật lộn trên cánh đồng chữ và trần mình trong bộn bề giai điệu để đưa đến cho độc giả những gì hoàn hảo nhất. Cứ tưởng rằng chỉ có dân làng Tây Nguyên mới thuộc lòng bài thơ “Bóng cây Knia” Ấy vậy mà Bóng cây Kơ-nia giờ đây không còn xa lạ với bất cứ một ai ở tận đầu nguồn cho đến cuối bể. Nó không chỉ tỏa bóng lặng lẽ ở một góc trời Tây Nguyên mà vang xa khắp mọi miền, gieo vào tâm hồn của từng con người, neo đậu vào đấy như một tình yêu bất diệt mà thời gian chẳng thể xóa nhòa.

Có lẽ chưa nữ thi sỹ nào làm thơ về tình yêu thành công như Xuân Quỳnh. Một thời chúng tôi thường mượn thơ Xuân Quỳnh để gửi gắm lòng mình cho người yêu dấu. Và khi nửa cuối của ca khúc được phổ nhạc thì tất cả như lên đồng bởi bài hát ấy. Bài hát mà giai điệu đầu thì thủ thỉ, chậm rãi như con sóng trườn dần trên bãi cát còn về cuối thì quyết liệt dữ dội bởi sự khốc liệt của tiên cảm cách xa. Tôi cũng như nữ đại sứ Thanh Huyền không đồng tình với nhiều nam ca sỹ khi hát đã sửa đại từ trong thơ “ Nếu phải xa cách em, Anh chỉ còn bão tố”. Phải là “Nếu phải xa cách anh, em chỉ còn bão tố”. Em mới yếu mềm và sấu sắc như thế, em mới cảm thấy dông bão cuộn lòng khi không có anh bên. Còn anh, em nghĩ, anh mạnh mẽ hơn, hay là giản đơn hơn khi xa cách em…Tôi đã đối diện với sự xa cách không phải một lần và lần nào cũng bảo tố nên chỉ biết nói lời cảm ơn đến nhà thơ và nhạc sỹ.

 Ông không chỉ làm cho các nhà thơ trở nên bất diệt bởi những vần thơ ông phổ nhạc mà còn làm cho các ca sỹ nổi tiếngvà mang dấu ấn thành công rất riêng khi thể hiện ca khúc trên sân khấu. Có lẽ ít ai biết đến cô sinh viên MăngThị Hội nếu không có ca khúc “Bóng cây Kơ-nia”  đến nỗi nhiều người gọi cô là “cô Kơ- Nia”.

Nói về những ca khúc của Phan Huỳnh Điểu thì nhiều vô cùng. Với tư cách 1 người yêu thơ, tôi chỉ điểm xuyến vài bài như thế vì e viết nữa sẽ không đủ ngôn từ và trình độ để hiểu và diễn tải cái hồn, cái thánh thiện trong ca từ, nhạc họa của ông.

Xin kính cẩn nghiêng mình trước vong linh ông! Cầu mong cho linh hồn ông sớm siêu thoát và phiêu diêu ở miền cực lạc!

Tp HCM ngày 1/07/2015

Cucnt.