Hồi còn nhỏ, mình cũng như nhiều người là lâm vào tình trạng “có gì đọc nấy”, và may mắn thay, mình đã được đọc cuốn “Đôi mắt trẻ thơ” của các nhà giáo dục Xô Viết. Bây giờ, sau hàng mấy chục năm, mình chỉ còn nhớ ấn tượng của mình là cuốn sách hết sức thú vị. Thế giới qua đôi mắt trẻ em là thế, trong veo, ngây thơ nhưng cũng đầy khám phá qua những tình huống xảy ra, những câu hỏi của trẻ em và lời khuyên của nhà tâm lý. Lúc đó, mình có một cảm giác “ghen tị” là trẻ em Liên xô sướng thế, được bố mẹ, thầy cô tôn trọng, coi như bạn, hỏi cái gì cũng được trả lời!

Hồi mình còn nhỏ, mình chẳng dám hỏi nhiều, vì trước hết là ngượng nghịu, không dám hỏi, sợ bị đánh giá xấu và nhất là người được hỏi toàn lảng tránh hay chỉ nói cho qua chuyện. Ở trường thì chịu rồi. Còn ở nhà, các cụ phụ huynh đi làm cả ngày, hết giờ về nhà mặt mũi lại nhăn quéo với chuyện cơm áo gạo tiền để nuôi một bầy con trong đó có mình. Hỏi đúng lúc may ra còn được trả lời một cách vui vẻ, còn không thì có thể bị mắng vì “trẻ con biết cái gì, hỏi gì lắm thế!” hay khá hơn thì “lớn lên con sẽ biết”.  Mình chẳng chờ được đến khi lớn nên cũng cố biết qua sách vở, nhà trường, mà thực ra thì những kiến thức từ nhà trường, nhất là về giáo dục giới tính, cũng hạn hẹp vì dường như đó là một vùng đất cấm, chẳng nên “vẽ đường cho hươu chạy” làm gì. Hình như trẻ em (trong đó có mình hồi xưa) đều có thắc mắc là “con sinh ra từ đâu” và câu trả lời mình và các em mình nhận được từ mẹ là “từ rốn” và ba mình lại còn cười cười bảo: “Từ nách!” Thế mà cũng tin, đến mấy năm sau mới thì thào một cách tinh quái với bố mẹ là “Con biết rồi, ba mẹ chỉ nói dối”! Còn mình, chả hiểu hiệu quả giáo dục giới tính trong nhà trường đến đâu nhưng qua thời thiếu nữ mà mình còn thắc mắc là không biết hôn nhau thì….có bầu không. Đến bây giờ kể cho các đồng nghiệp trẻ đời cuối 8x trong văn phòng nghe, chúng nó cứ cười bò, lại còn trêu: “- Sao lúc đó pác không hỏi em?!!”

Con gái mình mới lên bảy tuổi nhưng đọc sách khá nhiều. Vì đọc nhiều nên nó cũng chịu ảnh hưởng văn viết khi nói chuyện. Nhiều khi nó làm mình cứ tủm tỉm cười khi nghe nó dùng những câu, từ hết sức nghiêm túc, văn vẻ trong khi nói chuyện. Nó làm mình lúng túng khi liên tục đặt ra những câu hỏi, nhiều câu quá “già” so với tuổi. Có lần, nó hỏi: “- Mẹ, “oan tình” là gì”? Mình hỏi con đọc ở đâu? Nó trích dẫn một câu trong sách (làm mình thở phào vì nội dung khá trong sáng): “- Nàng chết đi mang theo cả một khối oan tình”. Còn lần khác, nó hỏi: “- Tình địch là gì?” Sau khi nghe mình giải thích, nó gật gù:- “Con hiểu rồi, trước hết phải là 2 người cùng giới tính!” Mình ngỡ ngàng khi nghe câu kết luận đầy tính “khái quát” của nó. Ừ nhỉ, đúng quá rồi còn gì! Mình tự nhủ sẽ thật nghiêm túc với các câu hỏi của con, vì với 1 con bé ham hiểu biết như nó thì không thể trả lời nửa vời hay lẩn tránh được. Nhưng quả thật nhiều câu hỏi của nó, đặc biệt về những vấn đề xã hội, về giới tính cũng làm mình bối rối. Nhiều khi mình đành chọn cái “bùa” hoãn binh an toàn, lịch sự nhất, như ba mẹ mình và nhiều người lớn ngày xưa: “- Lớn lên con sẽ biết!”

Hôm trước, Minh Huệ và một bạn nữa cũng là ngườiKGU đến nhà mình chơi. Lúc tụi mình đang truyện trò thì con gái mình ôm quyển sách ra hỏi: “- Mẹ ơi, “yêu râu xanh” là gì ?”.  Bị ngắt mạch câu chuyện, mình liếc nhìn Huệ ra ý bảo “thấy khiếp chưa” rồi xua tay bảo con:”- Thôi, lớn lên con sẽ biết!” Con bé cụt hứng lủi thủi định đi vào thì Huệ giữ lại, giải thích một cách rất nghiêm túc, rõ ràng và dễ hiểu cho một em bé 7 tuổi: “Yêu râu xanh” là những kẻ xấu, chuyên dụ dỗ con nít làm những chuyện xấu, những chuyện người lớn mà con nít không được phép làm. Nếu các con gặp phải những kẻ như vậy thì phải tránh xa, phải báo cho bố mẹ, cho người khác biết ngay”. Con bé nhà mình chăm chú lắng nghe, rồi Huệ rút trong túi ra một tấm danh thiếp ra đưa cho nó: -“Đây là danh thiếp của cô. Cô đang làm việc tại một trung tâm tư vấn tâm lí nên nếu con có thắc mắc gì, muốn hỏi gì thì cứ gọi điện cho cô nhé, có số điện thoại của cô đây này”!  

Mình thoáng chút ngỡ ngàng. Danh thiếp (name card, card visit) là khái niệm đã trở nên hết sức bình thường trong xã hội Việt Nam hiện tại. Có thể nói, đằng sau một tấm danh thiếp  là con người. Những thiện cảm, ác cảm, ấn tượng về một cá nhân có lẽ bắt đầu từ những thông tin, dù hạn hẹp, được thể hiện trên tấm danh thiếp tưởng chừng vô tri giác. Mình đã từng thấy những tấm danh thiếp của nhiều lớp người trong xã hội, từ quan chức đến ông già về hưu, với đủ loại bằng cấp, chức vụ (có cả những chức như hội viên hội làm vườn hay hội cây cảnh, cá cảnh), in bằng tiếng Việt và cả tiếng Anh, nhiều khi có cả lỗi chính tả thô thiển và lỗi dịch ngây ngô, hihi. Trong giới luật, mọi người còn truyền tai nhau giai thoại về danh thiếp của luật sư T. Cái danh thiếp dày đặc một danh sách các loại bằng cấp của vị luật sư này, từ đông tây kim cổ, các chức danh, chức vụ từ thời chính quyền Sài gòn đến chính quyền cách mạng. Có lẽ ấn tượng nhất, cảm phục nhất là khi mình nhận 1 cái card visit được rút một cách khó nhọc từ đôi bàn tay co quắp vì bệnh tật của một người trẻ tuổi, là một CEO của một tập đoàn đa quốc gia. Nhưng chắc mình không thể có cái cảm giác như của con bé nhà mình, một con bé 7 tuổi lần đầu tiên được một người lớn trang trọng trao cho một tấm danh thiếp. Mình còn nhớ nét mặt nó sung sướng, mắt thì sáng rỡ và nó run run đưa hai tay đỡ lấy tấm danh thiếp của Huệ.

Có lẽ đó là lần đầu tiên con gái mình được coi như một người lớn, và mình cũng được học được một bài học nhẹ nhàng từ tấm danh thiếp ấy trong việc ứng xử với các câu hỏi của trẻ con.

3/2011