“BẠN” LÀ GÌ?

           Gần đây, tức là khoảng từ tết Quý Tỵ đến nay, bỗng dưng khá nhiều bạn cũ đến thăm tôi, thậm chí nhiều trường hợp khá bất ngờ- khó hình dung vì sao sau nhiều chục năm không liên lạc họ vẫn tìm được địa chỉ và số điện thoại của tôi, và hơn cả là vì sao họ vẫn còn nhớ đến cái kẻ nghìn lần đáng bị bỏ quên này! Những người bạn thường đến chơi lâu nay cũng có vẻ đến thăm tôi “dồn dập” hơn. Có ông bạn mê tử vi tướng số bảo tôi rằng đó là điềm báo tôi sắp “vù” sang thế giới vĩnh hằng (tức là cái thế giới không sống cũng chẳng chết ấy mà!), cho nên bạn cũ muốn thực hiện cái việc “nghĩa tử nghĩa tận” sớm một chút đó thôi. Gần đây các bạn đồng môn KGU cũng lại bất ngờ đến thăm tôi, và sau cuộc thăm viếng ấy lại còn viết “thông cáo báo chí” trên mạng nữa! Đọc mà thấy cảm động, và tự nhiên lại chìm đắm trong những xuy tư. Tình bạn, hẳn là đáng quý đối với một đời người. Nhưng nó là gì đây?  Thay lời cảm ơn, xin chia xẻ cùng các bạn đôi điều xuy tư để đi tới cái cội nguồn giá trị của tình bạn.

           Ai cũng đã quá quen thuộc với những từ ngữ “bạn”, “bạn bè”, “bạn hữu”, “bằng hữu”, ai cũng thường xuyên dùng những từ này, và ngườ ta tự tin là đã thấu hiểu cả rồi, không cần gì phải bận tâm nữa. Nhưng nếu bỗng nhiên được hỏi “bạn là gì, quan hệ bạn hữu là gì, tình bạn là gì”, thì chắc không ít người thấy bối rối: “ừ nhỉ, thực ra đó là gì?”.

           Xin bắt đầu từ một điều rất vu vơ: tại sao người ta sợ bị tù đày đến thế? Từ thời bộ lạc, do bản năng, tổ tiên xa xưa của chúng ta đã nhận ra con người, vốn cũng là loài động vật sống theo bầy đàn như con ong, con kiến, có nhu cầu cộng đồng rất cao. Bên ngoài cộng đồng của mình chúng không là chúng nữa. Con người cũng vậy. Cho nên, thời nguyên thủy ấy, tổ tiên ta đã nghĩ ra cách trừng phạt nặng nhất đối với những kẻ phạm tội là đuổi ra khỏi bộ lạc.

           Nhưng rồi loài người sinh sôi quá nhanh (vốn mắn đẻ mà!), chẳng mấy chốc các bộ lạc xuất hiện ngày càng nhiều. Bị đuổi khỏi bộ lạc này thì tớ chuồn sang bộ lạc khác, chẳng xa xôi mấy! Vậy là hình phạt “đuổi đi” dần dần mất thiêng. Các vị cầm đầu bộ lạc nghĩ ra cách trừng phạt mới- thay vì đuổi đi, kẻ phạm tội bị nhốt riêng một nơi, tách biệt khỏi các thành viên bộ lạc. Khi bị tách biệt khỏi cộng đồng như thế, kẻ phạm tôi không còn được thỏa mãn nhu cầu cộng đồng bình thường. Nó không còn là nó nữa. Hình phạt bỏ tù ngày nay chẳng qua là học theo tiền nhân từ thời bộ lạc mà thôi. Bị giam trong tù, người ta bị tước đoạt dần cái “chất người”, chỉ còn cái “chất con”. Ai cũng sợ tù đày là phải!

           Vậy là, quan hệ bạn hữu vốn có nguồn gốc từ nhu cầu cộng đồng bẩm sinh của con người. Từ khi lọt lòng ra cho đến lúc chết hẳn (chứ không phải mới chỉ chết lâm sàng), con người ta ai cũng cần có bạn. Và càng nhiều bạn càng tốt! Nhưng rồi cùng với chế độ tư hữu hình thành và phát triển ngày càng nhanh (lỗi tại cái phe Tư Bản đây mà!), lòng tham lam ích kỷ cũng “trưởng thành” ào ạt, người ta ngày càng tận dụng “bạn” nhiều hơn- không chi như sự thỏa mãn nhu cầu cộng đồng, mà còn là những đầu mối làm ăn, kiếm lời. Cũng vì thế, quan hệ bạn hữu vốn dĩ hình thành tự nhiên, thì cũng dần dần được lựa chọn theo những mục đích làm ăn. Từ đây, có lẽ, thuật ngữ “bạn bè” xuất hiện và ngày càng phổ biến. Những vết ố xuất hiện trên khái niệm “bạn”. Chẳng còn mấy ai để ý, người ta đua nhau “chọn” bạn- cố làm quen với ông to, với con cái ông to để dựa dẫm, để dễ “công thành danh toại”, dễ kiếm lời. Ngạn ngữ Nga có câu rất hay- “không chọn bạn, mà trở thành bạn” (друзей не выбирать, а друзями стать). KGU chúng ta đã chẳng ai chọn ai cả. Vậy nên cho đến tận bây giờ (mà cũng có thể là một lần cho mãi mãi!) chúng ta vẫn thương quý nhau như thủa nào. Cảm ơn lẫn nhau thì e là câu nệ quá, nhưng vì điều may mắn lớn này ngàn lần đáng cảm ơn, vậy nên chúng ta cùng nhau cảm ơn Trời. May thay cho những ai có nhiều bạn, khi đó người ta “người” hơn. Những người không có bạn (có thể có rất nhiều “bạn bè”) thì có lẽ chỉ khi nhận ra đến tận cùng cái phù du vô nghĩa của tiền tài danh vọng mới hiểu được tình bạn đáng quý thế nào.

           Đến đây, không biết các bạn có đồng ý không, tôi hiểu BẠN là người làm cho ta không chỉ giữ được mình luôn là người, bạn còn làm cho ta ngày một “người” hơn, để khi “hết hạn”, ta mỉm cười ra đi như một con người.

           Nói dông dài nhiều sợ các bạn mất thời giờ, vậy xin dừng ở đây bằng lời cảm ơn chân thành tới những bạn nào đã “nảy ra” ý tưởng và đã thực hiện việc tổ chức “Ban Liên Lạc KGU” như ngôi nhà chung, lại còn thiết kế cả một trang mạng nữa. Vậy là có chỗ cho anh chị em trong gia đình quần tụ mỗi khi có dịp, là đầu mối liên lạc cho anh chị em xa gần, lại có cả chỗ để cùng nhau cãi lộn nữa!

   Thân chào!

Phí Ba