Ngay từ hồi còn nhỏ, lời và âm điệu  bài hát “ Bên ven bờ  Hiền lương, chiều nay ra đứng trông về, mắt đượm tình quê hương, đôi mắt đượm tình quê …” đã in sâu vào trí nhớ của lũ trẻ con chúng tôi. Những năm tháng trước giải phóng miền Nam,  cầu Hiền Lương và dòng sông Bến hải đã trở thành một địa danh mà có lẽ người Việt nam nào thời chúng ta cũng từng nhớ tới  ...

Bài hát Câu hò bên bến Hiền Lương

Chiến tranh  qua đi đã 37 năm, vậy mà tôi vẫn chưa một lần được nhìn thấy tận mắt cây cầu và dòng sông giới tuyến ngày ấy. Cho nên , đầu tháng 4/2012, vừa dự xong hội du xuân của hội KGU tại Thiên Sơn suối Ngà về, hai Bình ( CL77) vội “chớp ngay thời cơ” được tháp tùng bà nội Minh Anh  đi từ Hà nội,qua miền Trung, đất Vĩnh Linh, thành cổ Quảng Trị , vì chúng tôi biết rằng: sẽ được đi qua sông Bến hải và cầu Hiền Lương. Cây cầu đã trở thành ranh giới hai miền Nam Bắc đúng vào năm hai Bình ra đời còn gì…

Sẵn sàng lên đường

Xe chúng tôi xuất phát từ Hà nội lúc 2h30 chiều ngày 9/4/2012, tối hôm ấy chúng tôi dừng chân ở Cửa lò để nghỉ đêm. Trời sáng, xe đưa chúng tôi đi tiếp tới Hà Tĩnh, cảnh thanh bình dọc đường đi làm chúng tôi khó tưởng tượng ra bắt đầu từ nơi đây hơn 40 năm về trước chiến tranh ác liệt đã diễn ra suốt cả miền trung. Lúc đó chúng tôi  còn nhỏ, đi sơ tán ở miền Bắc, dù có biết tiếng bom đạn , nhưng nào thấm tháp gì với sự hy sinh, gian khổ của người dân, thanh niên xung phong và bộ đội ở miền Trung…

Đến địa phận Hà Tĩnh , hai Bình bắt đầu mở máy nói , luôn nhắc đến các bạn nam cùng lớp Hoá 77 quê ở miền Trung như bạn Mậu, bạn Trự, bạn Hiến, chú Cường … chẳng biết các bạn ấy có máy mắt không? Rồi chuyện lan cả ra em Mùi,em Cúc dân Hoá,chị Yến dân Sinh vật..

Mải nói nên khi xe dừng bánh, hai Bình giật mình nhìn ra ngoài và nhận ra đã đến ngã ba Đồng Lộc nổi tiếng, nơi đã có 10 nữ Thanh niên xung phong nằm xuống khi tuổi đời còn rất trẻ. Chúng tôi vội xuống xe, bao nhiêu chuyện cười vui vẻ lúc nãy biến đi đâu hết. Cảm giác tiếc thương tràn ngập trong lòng. Nhìn khu tưởng niệm ngày nay được xây dựng rất khang trang tại chính ngã ba Đồng Lộc. bên một hố bom vẫn còn được giữ nguyên, chúng tôi tràn nước mắt.

Bên mộ các chị

 Mộ của cả 10 chị đều còn đang có hương khói toả ngát. Chắc trước khi đoàn chúng tôi đến cũng đã có nhiều đoàn ngang qua thắp hương cho các chị. Họ thật xứng đáng để đời đời người dân Việt nhớ công . Đọc bia mộ các chị : Người trẻ nhất mới 17 tuổi, chị lớn nhất cũng mới 24 và cùng quê ở Hà Tĩnh … chúng tôi chỉ biết hình dung lại hình ảnh hồn nhiên của các chị qua bộ phim “ Ngã ba đồng lộc “ được xem cách đây hơn chục năm … Chắc chắn còn nhiều điều chúng ta chưa biết về những con người hết sức bình dị , trẻ trung mà anh hùng ấy.

Toàn cảnh Khu mộ 10 nữ liệt sỹ Ngã ba đồng lộc

Chia tay với ngã ba Đồng Lộc chẳng  mấy lúc mà chúng tôi đã đến bên bờ sông Nhật lệ, Quảng Bình. Chúng tôi xuống xe, ngắm nhìn dòng sông Nhật lệ rộng mở, ngay bên bờ là bức tượng mẹ Suốt chèo đò.

Thời những năm 1965- 1967  bài thơ Tố hữu viết về người mẹ anh hùng đã đi vào lòng người :

            Một tay lái chiếc đò ngang

Bến sông Nhật Lệ, quân sang đêm ngày

Sợ chi sóng gió tàu bay

Tây kia mình đã thắng, Mỹ này ta chẳng thua!

Kể chi tuổi tác già nua

Chống chèo xin cứ thi đua đến cùng!

Ngẩng đầu, mái tóc mẹ rung

Gió lay như sóng biển tung, trắng bờ...

Gan chi gan rứa, mẹ nờ?

Mẹ rằng: Cứu nước mình chờ chi ai?

Chẳng bằng con gái, con trai

Sáu mươi còn một chút tài đò đưa

Tàu bay hắn bắn sớm trưa

Thì tui cứ việc sớm trưa đưa đò...^[4]

Cả đoàn ai cũng muốn chụp ảnh cạnh tượng mẹ Suốt, người đã được phong tặng danh hiệu anh hùng. Mẹ Suốt mất năm 1968 trong một trận oanh tạc của bom Mỹ ở bến đò Bảo Ninh trên sông Nhật Lệ. Hai Bình cảm thấy chuyến đi này thật ý nghĩa. Chúng tôi không chỉ biết thêm non sông đất nước mà còn tận mắt chứng kiến những câu chuyện lịch sử của những con người bình dị.

Bà nội Minh Anh bên tượng mẹ Suốt

Lên xe, đã vào buổi chiều, nắng chói chang, ai nấy đều buồn ngủ. Duy nhất chỉ có chú lái xe là tỉnh như sáo sậu. Phải nói đoàn chúng tôi gặp may vì có một tài xế trẻ, giỏi, nhanh nhẹn,lại có tâm. Cả quãng đường dài, chú lái xe luôn quan tâm đến các cô chú lớn tuổi, đặc biệt là rất chú ý giúp đỡ bà nội Minh Anh. Bỗng tôi giật mình mở mắt để hỏi vì nhớ ra sắp đến địa điểm mong dợi nhất. Chú tài xế vui vẻ trả lời : Sắp đến cầu Hiền Lương rồi đấy ạ. Thế là cả xe choàng tỉnh, ai cũng muốn xuống và ghi lại hình ảnh nơi đây. Hoá ra, chẳng riêng hai Bình mà nhiều người cũng chưa có dịp thăm cây cầu lịch sử này.

Toàn cảnh cầu Hiền Lương lịch sử bên cạnh cầu xi măng mới

Trong tâm trí chúng tôi, hình ảnh  cầu và dòng sông như thấp thoáng trong các phim : Con chim vành khuyên,Chung một dòng sông,  chị Tư hậu, hay Vĩ tuyến 17 ngày và đêm… Chẳng biết có phải vì hồi bé ít có phim nước ngoài để xem hay vì thời ấy trẻ con ai cũng có lòng yêu nước cao độ, nên tôi luôn thấy mấy bộ phim đó rất hay , diễn viên cũng đẹp mà đóng rất thật. Những hình ảnh  cầu Hiền Lương ngăn đôi bờ Nam Bắc trong ký ức tôi đều lấy từ mấy bộ phim ấy cả…

hai Bình trên cầu Hiền Lương

Cầu Hiền Lương bằng gỗ xưa, nay đã được giữ lại làm di tích lịch sử. Một cây cầu xi măng to đã được xây ngay bên cạnh để thay thế. Vậy là chúng tôi thả sức ngắm sông, nước , nhìn kỹ cả bốt gác bên kia bờ Hiền Lương của quân Sài gòn, bên này cũng còn đồn của QĐND mình. Rồi cột cờ nay đã xây lại rất bề thế , cao vút bên bờ sông.

Cột cờ Tổ quốc bên bờ sông Bến Hải

Đứng trên cầu chụp ảnh, tôi cứ ngỡ mình đang mơ. Không biết bao nhiêu hy sinh xương máu, bao nhiêu của cải , sức người của dân ta đã mất đi ở nơi chiến tuyến này…Bây giờ cảnh trí nơi đây thật thanh bình, dòng sông lững lờ trôi…

Tạm biệt cầu Hiền Lương

Đến tham quan nơi đây chúng tôi thấy có cả các đoàn đi du lịch. Nhưng tôi có cảm giác những địa danh như thế này xứng đáng được đầu tư hơn nữa, cần có cả bảo tàng các di vật để dân ta và bạn bè quốc tế có thể hiểu rõ lịch sử nước mình… Thực tế ở bên cầu cũng đã có bảo tàng nhỏ, nhưng trông sơ sài. Lúc chúng tôi đến lại đóng cửa nên chúng tôi chỉ tự xem bên ngoài mà thôi.

 Hai Bình say sưa ngắm cảnh , chụp ảnh mà quên mất là đích đến của Đoàn lần này là Festival Huế. Nghe tiếng gọi  đi tiếp, hai Bình vội lên xe và “ra tuyên bố hùng hồn “ đã toại nguyện ước mơ được đứng trên cầu Hiền Lương lịch sử.